Trzeci tom "Kresowej Atlantydy"

Prof. Stanisław S. Nicieja od niemal trzydziestu lat dokumentuje dzieje dawnych ziem polskich, które po II wojnie światowej zostały za wschodnią granicą Polski. Zyskał w związku z tym miano znawcy i kronikarza Kresów.

Cykl opowieści o kresowych Atlantydach zaczął pod koniec ub. roku tomem poświęconym takim miastom jak Lwów, Stanisławów, Tarnopol, Brzeżany i Borysław. Kolejna część ukazała się wiosną tego roku. Nicieja opisał w niej Truskawiec, Morszyn, Skole, Jaremcze i Worochtę. We wrześniu wydał trzecią część, poświęconą kolejnym pięciu Atlantydom. Są to Zaleszczyki, Kosów, Chodorów, Kałusz i Abacja.

Można w niej przeczytać m.in. o pochodzącym z Kosowa ojcu wybitnego polskiego aktora Andrzeja Seweryna - Zdzisławie, który był później m.in. dyrektorem Fabryki Samochodów Dostawczych w Nysie (opolskie). O Chodorowie, gdzie ze względu na dobrze prosperującą cukrownię wzniesiony został pomnik buraka cukrowego.

Jest też w książce wiele opowiastek o Zaleszczykach - mieście sadów morelowych i winnic, które nazywane było "Podolską Riwierą". Zamieszczono w niej m.in. historię poety Jan Kasprowicza, któremu żonę uwiódł jego przyjaciel - pisarz Stanisław Przybyszewski. Zdradzony Kasprowicz wyjechał właśnie do Zaleszczyk, gdzie napisał hymn "Święty Boże, Święty Mocny".

Nicieja w rozmowie z PAP wyjaśnił, że stara się utrzymać duże tempo wydawniczego cyklu, bo ma świadomość iż "jest spóźniony". We wstępie do najnowszej książki napisał: "Nie słabnie we mnie wiara i przekonanie, że uda mi się przedstawić dzieje 200 miast, które zostały za wschodnią granicą Polski wytyczoną w Jałcie w 1945 przez Wielką Trójkę: Stalina, Churchilla i Roosevelta. Zbyt długo na ten temat panowało w historiografii polskiej milczenie".

Prof. Nicieja zapewnia, że "Kresowa Altantyda" to niekończąca się opowieść. "Ledwie zamykam jeden tom, wydaję go, a już piszą do mnie i dzwonią Kresowianie opowiadając kolejne historie dotyczące opisanych miast. Wydam je pewnie w aneksie" - zapewnił autor. "Z drugiej strony czytelnicy pytają na spotkaniach autorskich kiedy będzie coś Stryju, Samborze, Kołomyi" - wyliczał.

Historyk przyznał też, że kolejne tomy wywołują duży odzew. Nie ma dnia, by nie dostawał kilku maili z kolejnymi zdjęciami i opowieściami.

Wspomniał np. o tym, jak którejś nocy po wydaniu pierwszej "Kresowej Atlantydy" zadzwoniła do niego pochodząca z opisanego w tej książce Stanisławowa mieszkanka Tel Awiwu. Dopytywała o zamieszczone zdjęcie dzieci, które obsiadły elegancką limuzynę. "Powiedziałem jej, że dostałem tę fotografię od mieszkanki Opola, jednej z bohaterek zdjęcia. Samochód należał zaś do właściciela Fabryki Drożdży i Spirytusu w Stanisławowie Filipa Liebermanna. Okazało się, że dzwoniąca też jest na zdjęciu. Jest córką Liebermanna, jedyną z rodziny która przeżyła holokaust" - opowiedział prof. Nicieja.

Dodał: "Fenomen +Kresowych Atlantyd+ polega chyba na tym, iż udało się za ich pomocą udowodnić, że historię tworzą nie tylko przywódcy - książęta, królowie, oligarchowie. Historię tworzą wszyscy".

Swoje książki o kresowych miastach prof. Nicieja buduje z dziesiątków krótkich,opowiastek i anegdot, osnutych wokół historii tamtych czasów i wymienianych z imienia i nazwiska ludzi, często zajmujących mało eksponowane stanowiska. Ubarwia je zdjęciami, których w trzecim tomie znalazło się ponad 250 - skrupulatnie opisanymi, wkomponowanymi w snute opowieści. Jak wybiera kolejne miasta do opisania?

"Mam w domu szafę, a w niej 200 teczek. Każda z tych teczek przypisana jest do jednego z utraconych na wschodzie miast. Gdy coś czytam o którymś z nich, wysłuchuję opowieści albo dostaję pocztą - wrzucam materiał do takiej teczki" - wyjaśnił Nicieja. "Są w tej szafie teczki opasłe i takie, w których nie ma nic lub prawie nic - jak choćby te dotyczące Zawałowa czy Berdyczowa. Opasłe wyciągam, analizuję i... piszę".

Czwarty tom cyklu ma być poświęcony Huculszczyźnie. (PAP)

kat/ abe/