W Murzynowie pod Płockiem muzeum codziennego życia nadwiślańskiej wsi

Projekt nawiązuje do ekspozycji istniejącej w tym samym miejscu, w latach 1978-2009, której twórcą był pracownik wydziału historii kultury materialnej PAN i Uniwersytetu Warszawskiego, wybitny etnolog prof. dr hab. Jacek Olędzki (1933-2004). Jego uczeń, etnograf Wojciech Marchlewski jest współautorem nowej, stałej wystawy.

„Ekspozycja to jedna z nielicznych w Polsce, która ilustruje życie codzienne mieszkańców wsi nadwiślańskiej i nawiązuje do prowadzonych przez prof. Olędzkiego badań nad tożsamością kulturową tej społeczności. Wysnuł on tezę, że mieszkańcy terenów nadwiślańskich różnią się od innych mieszkańców wsi odmiennym wzorem kulturowym, odmiennymi zwyczajami i sposobem życia, co wynika właśnie z zamieszkiwania nad rzeką, w tym z pracy i zajęć związanych z rzeką” – powiedział PAP Marchlewski.

W Murzynowie, gdzie znajduje się Mazowiecki Ośrodek Geograficzny Uniwersytetu Warszawskiego, prof. Olędzki mieszkał i prowadził badania terenowe w latach 1978-87. Jest autorem książki „Murzynowo. Znaki istnienia i tożsamości kulturalnej mieszkańców wioski nadwiślańskiej XVIII-XX wieku”, która nakładem Uniwersytetu Warszawskiego została wydana w 1991 r., a w tym roku ukazało się jej wznowienie.

„Podczas prowadzonych w Murzynowie badań prof. Olędzki zagospodarował drewnianą chatę, pochodzącą z początku XX wieku. Jednocześnie zbierał eksponaty, które ilustrowały tezy zawarte w jego książce. W efekcie powstało muzeum, które on sam nazywał „muzeum żywym”, bo odwiedzanym przez mieszkańców wsi i ich dzieci, które w tamtejszej pracowni uczestniczyły w organizowanych specjalnie dla nich zajęciach. Odbywały się tam również plenery artystyczne i wystawy” – wyjaśnił Marchlewski.

„Ekspozycja to jedna z nielicznych w Polsce, która ilustruje życie codzienne mieszkańców wsi nadwiślańskiej i nawiązuje do prowadzonych przez prof. Olędzkiego badań nad tożsamością kulturową tej społeczności. Wysnuł on tezę, że mieszkańcy terenów nadwiślańskich różnią się od innych mieszkańców wsi odmiennym wzorem kulturowym, odmiennymi zwyczajami i sposobem życia, co wynika właśnie z zamieszkiwania nad rzeką, w tym z pracy i zajęć związanych z rzeką” – mówił PAP etnograf Wojciech Marchlewski.

W trakcie swego pobytu w Murzynowie prof. Olędzki w ramach prowadzonych badań terenowych przeprowadził wiele rozmów z najstarszymi mieszkańcami wsi na temat jej przeszłości. Był też inicjatorem wzniesienia tam pomnika Stanisława Murzynowskiego, najsłynniejszego mieszkańca wioski, autora m.in. wydanych w połowie XVI wieku pierwszego opracowania dotyczącego ortografii jęz. polskiego „Ortografija polska” oraz pierwszego przekładu z łaciny na jęz. polski Nowego Testamentu Pisma Świętego: „Testamentu część pierwsza” i „Testament Nowy Zupełny”.

„Muzeum, które obecnie powstało, zostało utworzone w oparciu o eksponaty zebrane przez prof. Olędzkiego. To ekspozycja tematyczna, wielowątkowa, składająca się z trzech części. Pierwsza wystawa dotyczy pracy mieszkańców Murzynowa, w tym szkutnictwa, flisu po Wiśle i rybołówstwa. Druga ekspozycja przedstawia sprzęty używane przez mieszkańców wsi w życiu codziennym. Natomiast trzecia wystawa poświęcona jest prof. Olędzkiemu, badaczowi Murzynowa i prezentowane są tam fragmenty jego książki oraz fotografie jego autorstwa” – podkreślił Marchlewski.

Na ekspozycji obejrzeć można m.in. film z 1983 r. o budowaniu tradycyjną techniką drewnianej łodzi rybackiej typu lejtak - film powstał z inspiracji prof. Olędzkiego i jest jednym z niewielu dokumentujących sztukę szkutniczą, charakterystyczną dla regionu środkowego biegu Wisły.

Placówka w Murzynowie z udziałem obecnych mieszkańców Murzynowa będzie kontynuowała formułę prof. Olędzkiego „muzeum żywego”, czyli miejsca, gdzie odbywały się będą różnego rodzaju wydarzenia artystyczne, edukacyjne, dyskusje i spotkania.

„W muzeum zostanie zorganizowana ekspozycja, którą stworzą sami mieszkańcy Murzynowa. Gdy powstawała nowa aranżacja, okazało się, że są oni bardzo zainteresowani stworzeniem własnej wystawy, odzwierciedlającej ich obecne życie codzienne. Powstał więc pomysł, by ekspozycja ta przedstawiała zdjęcia współczesnych mieszkańców Murzynowa i wszystko to, co oni sami uznają za ważne do pokazania zwiedzającym. Jednocześnie placówka ma być miejscem spotkań i warsztatów edukacyjnych” – powiedział Marchlewski.

Muzeum w Murzynowie powstało dzięki współpracy Urzędu Gminy w Brudzeniu Dużym oraz Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego. W sąsiedztwie chaty, gdzie znajduje się placówka, zwiedzający obejrzeć mogą także lapidarium ocalonych pomników nagrobnych z dawnych, okolicznych cmentarzy ewangelickich.

Wojciech Marchlewski, współtwórca nowej aranżacji muzeum w Murzynowie jest m.in. współautorem ekspozycji muzeum w Taagerup na wyspie Lolland w Danii, które poświęcone jest polskim emigrantom z lat 1897-1919. Placówka z aranżacją powstałą w latach 2014-15 mieści się w „Polakkaserne”, czyli budynku, gdzie mieszkali pracownicy sezonowi przybywający na przełomie XIX i XX wieku z ówczesnych ziem polskich. (PAP)

mb/ mow/