Ponad sto zdjęć mieszkańców Ostrowca Świętokrzyskiego powstałych w latach 30. XX wieku w lokalnym zakładzie „Rembrandt” Szmula Muszkiesa, znalazło się w publikacji Stowarzyszenia Kulturotwórczego „Nie z tej Bajki”. Promocja książki, połączona z wystawą, odbędzie się w sobotę.
Publikację „Szmul Muszkies – fotograf profesjonalny. Portret ostrowczan lat 30. XX wieku wykonany w zakładzie fotograficznym +Rembrandt+” opracował lider działającego w Ostrowcu stowarzyszenia Wojtek Mazan. Książkę wydano dzięki funduszom miejskiego samorządu.
Mazan odnajdywał przedwojenne zdjęcia sygnowane pieczątką „Rembrandt”, z adresem zakładu zlokalizowanego przy ul. Iłżeckiej. „Niewiele było informacji na temat tego typu zakładów, które dawniej działały w mieście. Nie było też wiadomo, kim był fotograf” – mówił Mazan w rozmowie z PAP.
W rozszyfrowaniu zagadki pomógł przypadek. Autor projektu w styczniu ub.r. zobaczył w internecie zdjęcie z wyzwolenia obozu Auschwitz, przedstawiające dzieci w pasiakach, w tym trzy dziewczynki – Żydówki z Ostrowca. Jedną z nich była Ruta Muszkies (dziś Ruth Webber). „Wtedy skojarzyłem, że na jednym z przedwojennych zdjęć była pieczątka z podpisem +Szmul Muszkies+ i z tym samym adresem, który był podany na pieczątkach atelier +Rembrandta+” – dodał Mazan.
Badacz dotarł do wywiadu z Webber, gdzie mówiła o ojcu, który przed wojną był „profesjonalnym fotografem” w Ostrowcu. Mazan skontaktował się z rodziną kobiety. Ustalono, że autorem fotografii mieszkańców Ostrowca z lat 30. był właściciel zakładu „Rembrandt” Szmul Muszkies.
Mazan w dwujęzycznej (polsko-angielskiej) publikacji zawarł 125 reprodukcji fotografii Muszkiesa, razem z opisami utrwalanych wydarzeń i identyfikacją osób ze zdjęć. „To bardzo różne zdjęcia, robione z okazji rodzinnych uroczystości i ważnych wydarzeń, ale są też grupy – lokalne organizacje społeczne, pomocowe, wojskowe, pracownicy huty, przedstawiciele szkół czy samorządu. Nie zidentyfikowałem wszystkich osób, ale starałem się opisać kontekst” – mówił autor książki.
Podczas jej promocji, zaplanowanej na sobotnie popołudnie w Ostrowcu, będzie można obejrzeć wystawę oryginalnych zdjęć. Udział zapowiedziała rodzina Muszkiesa z USA, Brazylii i Izraela, w tym córka fotografa - Ruth. Odtworzono też tło do zdjęć, używane przez Muszkiesa w atelier. „Będzie można symbolicznie pozować do zdjęcia, niczym w dawnym zakładzie” – dodał Mazan.
„Muszkies pochodził z rodziny może nie zasymilowanej, ale tzw. postępowej. Sam nie był ortodoksyjnym Żydem” – opisywał Mazan. Muszkies po odbyciu służby wojskowej, uczył się fotografii w Piotrkowie Tryb. Po powrocie do Ostrowca poślubił Małkę Angienicką. Swe atelier, wybudowane na podwórku kamienicy przy Iłżeckiej, otworzył w 1930 r. Budynki dziś już nie istnieją.
Podczas okupacji zakład dalej funkcjonował, ale Muszkies pracował już nie na własne konto. Kiedy w 1942 r. Niemcy likwidowali getto, fotografowi udało się załatwić karty pracy dla siebie i żony. Dzięki temu, razem z córką Rutką, trafili do obozu pracy w Bodzechowie. Starsza córka Chaja została wcześniej ukryta po "aryjskiej stronie".
Rodzina w 1944 r. trafiła do Auschwitz. Krótko przed likwidacją obozu, Muszkiesów rozdzielono. Małka trafiła do Gross-Rosen, a Szmul zmarł w podobozie Mauthausen. Rutka pozostała w Auschwitz do wyzwolenia obozu w 1945 r. Matka odnalazła ją potem w domu dziecka; dotarła też do drugiej ukrywanej córki. Po pogromie kieleckim w lipcu 1946 r., rodzina wyjechała z Polski; w 1947 r. wyemigrowała do Kanady.
Ekspozycja będzie czynna w każdą niedzielę do 27 listopada.
Stowarzyszenie „Nie z tej Bajki” powstało w 2007 r. Tworzą je ostrowczanie, młodzi artyści i twórcy kultury. Realizują m.in. projekty wykorzystujące historię mówioną, aby popularyzować wielokulturową i przemysłową przeszłość Ostrowca – miasta, które rozwinęło się dzięki zbudowanej w nim w latach 30. XIX wieku hucie stali (w latach 70. XX wieku powstał tu nowy zakład).(PAP)
ban/ sta/
