Dr Janusz Górecki z Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy prezentuje odrestaurowane pozostałości jednego z basenów chrzcielnych z kaplicy pałacowej na Ostrowie Lednickim. Fot. PAP/P. Jaskółka
Na Ostrowie Lednickim zakończono konserwację basenów chrzcielnych z X w., odnalezionych w kaplicy pałacowej niemal 30 lat temu. Jak podkreślają specjaliści, to jedno z największych i najbardziej zaskakujących odkryć polskiej archeologii XX wieku.
Wyspa Ostrów Lednicki, to według wielu historyków, miejsce chrztu Mieszka I. W X wieku na wyspie powstał wczesnośredniowieczny gród związany z pierwszymi władcami z polskiej dynastii piastowskiej: Mieszkiem I i Bolesławem Chrobrym. Pozostałości palatium (pałacu) Mieszka I stanowią jeden z najważniejszych zabytków początków państwa polskiego w X i XI wieku.
Baseny chrzcielne, czyli dwa zagłębienia w gipsowej posadzce kaplicy na Ostrowie Lednickim, zostały odkryte przez zespół krakowskich badaczy pod kierunkiem prof. Klementyny Żurowskiej w 1988 roku. Powierzchnia tych konstrukcji to ok. 4,60 m na 1,80 m, przy stosunkowo niewielkiej głębokości – ok. 10-15 cm południowego i 25-30 cm północnego basenu. Według badaczy, obiekty te miały posłużyć do chrztu pierwszego władcy Polski.
Ostrów Lednicki - prawdopodobne miejsce chrztu Polski w 966 roku
"Baseny wykonane zostały z gipsu jastrychowego, czyli zaprawy gipsowej wypalanej w bardzo wysokiej temperaturze, która następnie po zalaniu wodą w miarę stygnięcia osiągała bardzo dużą twardość i nie była przepuszczalna dla wody" – wyjaśnił PAP kierownik Wczesnopiastowskiej Rezydencji na Ostrowie Lednickim, oddziału Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy dr Janusz Górecki.
Konserwacja obiektów została zakończona w ostatnich dniach październiku.
"Prace opierały się na oczyszczeniu tych gipsowych struktur, scaleniu luźnych fragmentów, po czym zabezpieczeniu ich agrowłókniną. Obiekty następnie przysypano warstwą piasku szklarskiego, pochłaniającego ewentualną wilgoć, ponownie warstwą agrowłókniny, a to z kolei przysypano kolejną warstwą normalnej ziemi i zabezpieczono" – dodał Górecki.
Dr Janusz Górecki: Ranga tych odnalezionych urządzeń jest przeogromna. Sam wymiar znaleziska podkreśla dodatkowo fakt, że z tej kaplicy korzystał wyłącznie władca i związane z nim elity dworskie. Nikt zatem poza nimi nie miał prawa chrzcić się w tym miejscu. Póki nie będzie podobnej klasy i rangi znalezisk możemy obstawiać Lednicę, jako miejsce chrztu Mieszka I, o czym dodatkowo świadczy także kontekst znaleziska i charakter umieszczenia tych basenów chrzcielnych
Jak zaznaczył, głębszej konserwacji w przypadku struktur gipsowych nie prowadzi się na "wolnym powietrzu", natomiast wzniesienie do tego celu ochronnego budynku nad kaplicą nie było możliwe.
Baseny chrzcielne zostaną w piątek zasypane. W najbliższym czasie jednak w Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy na nowej wystawie stałej można będzie oglądać skany tych obiektów wykonanych w technice 3D.
"Te obiekty to jedyne tego typu urządzenia związane z kaplicą pałacową, kaplicą panującego, które są znane na ziemiach polskich. Do tej pory archeologia naszych ziem nie zetknęła się z porównywalnymi obiektami, zatem te odkryte na Ostrowie Lednickim są odosobnionym znaleziskiem. Stąd też archeologia polska ma z tym pewien kłopot; mamy jedno znalezisko, do którego na naszych ziemiach nie ma analogii" – mówił Górecki.
"Kaplic pałacowych znamy raptem kilka, i właśnie w jednej z nich, tej na Ostrowie Lednickim zdecydowano się na konstrukcję takich urządzeń. Baseny chrzcielne, czyli te dwa zagłębienia; jedno od strony południowej, drugie od strony północnej, znajdują się w najgłębszej posadzce kaplicy datowanej na lata 50. - 60. X wieku" – dodał.
Górecki wyjaśnił, że obiekty te powielają formę kaplicy, wzniesionej na planie krzyża greckiego. Jak mówił, każde z zagłębień ma formę połówki krzyża, które po połączeniu imitują kształt kaplicy.
Chrzest Polski
"Architekt od samego początku konstruując te obiekty w obejściach kaplicy, realizował ścisłą koncepcję. Dopasowywał kształt tych zagłębień do kształtu architektury kościoła przypałacowego, który miał bezpośrednie połączenie z bryłą pałacu, gdzie władca pomieszkiwał i przyjmował oficjalnych gości" – mówił.
Zdaniem wielu historyków znaleziska na Ostrowie Lednickim, potwierdzają, że chrzest Mieszka I w 966 roku miał miejsce właśnie w tym miejscu.
"Ranga tych odnalezionych urządzeń jest przeogromna. Sam wymiar znaleziska podkreśla dodatkowo fakt, że z tej kaplicy korzystał wyłącznie władca i związane z nim elity dworskie. Nikt zatem poza nimi nie miał prawa chrzcić się w tym miejscu. (…) Póki nie będzie podobnej klasy i rangi znalezisk możemy obstawiać Lednicę, jako miejsce chrztu Mieszka I, o czym dodatkowo świadczy także kontekst znaleziska i charakter umieszczenia tych basenów chrzcielnych" – zaznaczył Górecki.
Z Ostrowa Lednickiego pochodzi też jedna z największych kolekcji zabytków z początków chrześcijaństwa, z najstarszym w Polsce relikwiarzem z fragmentem drzewa z krzyża Chrystusa. Niewykluczone, że relikwiarz również jest pamiątką z czasu chrztu Mieszka I.
Anna Jowsa (PAP)
ajw/pat
