„Od rajców do radnych. Samorząd Radomia na przestrzeni wieków” to nowa książka, do której wydania przyczyniła się Rada Miejska w Radomiu. Promocja wydawnictwa odbyła się w środę - w setną rocznicę pierwszych wolnych wyborów do Rady Miejskiej Radomia.
Publikacja w sposób chronologiczny ukazuje historię władz miejskich Radomia od średniowiecza do współczesności. Monografię podzielono na poszczególne okresy historyczne. W każdym z nich omawiana jest działalność władz miasta, w dziedzinach, w których była ona najbardziej znacząca w tym czasie dla życia radomian.
Autorzy książki - Dariusz Kupisz i Sebastian Piątkowski - sięgnęli do materiałów źródłowych, m.in. dokumentów pochodzących z zasobów Archiwum Państwowego w Radomiu. „W dużej mierze są to protokoły z posiedzeń radomskich władz na przestrzeni dekad. W publikacji zamieszczono także pełne składy poszczególnych rad miejskich” - powiedział PAP Piątkowski.
W książce znaleźć można wiele nieznanych do tej pory faktów. Radomscy historycy opisali m.in. wydarzenie z roku 1956. Władze Radomia zostały wówczas poinformowane, że stacjonujące w tym mieście wojsko opuszcza koszary mieszczące się w centrum, przy ul. Struga. W ich miejsce - zgodnie z planami władz centralnych - miał powstać jeden z największych w Polsce szpitali psychiatrycznych, przeznaczony dla 1,5 tys. pacjentów. Na tę lokalizację Miejska Rada Narodowa w Radomiu się jednak nie zgodziła.
„Ówcześni radni, którzy raczej +przyklepywali+ bez dyskusji wszystkie propozycje z Warszawy, tym razem jednak - ku zaskoczeniu centrali - odmówili wydania zgody. Uznali, że szpital w Radomiu jest potrzebny, ale nie w centrum miasta” - podkreślił w rozmowie z PAP Piątkowski.
Premiera nowego wydawnictwa zbiegła się w czasie z 100. rocznicą pierwszych wolnych wyborów do Rady Miejskiej Radomia, które odbyły się 7 grudnia 1916 r.
Wybory poprzedziło, ogłoszone w sierpniu 1916 r., rozporządzenie Naczelnego Wodza Armii Austro-Węgier dotyczące ordynacji miejskiej dla Radomia, a także Kielc, Lublina i Piotrkowa, a więc ośrodków będących wcześniej stolicami guberni.
Rozporządzenie głosiło, że w każdym z nich zostanie wybrana rada miejska, tworzona przez radnych, natomiast jej organem wykonawczym będzie zarząd miejski (prezydent, dwóch wiceprezydentów i sześciu rajców). 50 radnych miało zostać wybranych przez mieszkańców - mężczyzn mających ukończone 25 lat, zaliczonych do jednej z pięciu grup, tzw. kurii.
Obejmowały one: absolwentów szkół wyższych, zajmujących stanowiska, odpowiadające ich wykształceniu; kupców, przemysłowców i rzemieślników; właścicieli posiadłości ziemskich w granicach miasta; osoby uiszczające podatek mieszkaniowy i wszystkich innych, którzy zamieszkiwali w mieście co najmniej od roku i cieszyli się nieskazitelną opinią. Z każdej kurii wybierano 10 radnych. Aby zostać jednym z nich, należało ukończyć 30 lat oraz znać język polski w mowie i piśmie.
Wybory ożywiły lokalne życie polityczne i społeczne. Zaangażowało się w nie wiele środowisk promujących w czasie wieców i spotkań swych kandydatów. Były to m.in. Robotniczy Polski Komitet Wyborczy, Komitet Wyborczy Żydów Ortodoksów, Stowarzyszenie Właścicieli Nieruchomości Chrześcijańskich miasta Radomia, Narodowy Komitet Wyborczy Demokratyczny itd.
Inauguracyjne posiedzenie Rady Miejskiej w Radomiu odbyło się 28 grudnia 1916 r. w tzw. sali sesjonalnej magistratu, a jedna z pierwszych decyzji radnych dotyczyła zachowania Tadeusza Przyłęckiego na stanowisku prezydenta miasta; stanowiska wiceprezydentów objęli Wacław Dębowski i Zygmunt Hübner.
W okresie okupacji austriackiej Rada Miejska w Radomiu zajmowała się m.in. sprawami związanymi z rozwojem oświaty, zakupem żywności i bezpieczeństwem. Dzięki niej udało się m.in. stworzyć w Radomiu sieć szkolną i powołano pierwszą milicję miejską, która starała się dbać o porządek i zwalczać przestępczość.
Zdaniem historyków wybory z 7 grudnia 1916 r. odegrały ważną rolę w historii Radomia. „To była zupełnie nowa jakość. Po latach zarządzania przez zaborców, przy pomocy administracji, np. w okresie rosyjskim - niemalże wojskowej, teraz dawano ludziom poczucie, że faktycznie ich przedstawiciele mogą w niektórych dziedzinach kształtować życie miasta” - mówił Piątkowski.
„Od rajców do radnych. Samorząd Radomia na przestrzeni wieków” to kolejna w ostatnich latach publikacja dotycząca dziejów dawnego Radomia, do której wydania przyczyniła się rada Miejska w Radomiu. Poprzednie to: „Radom. Spacer sentymentalny” i dwie części albumu „Na pamiątkę... Radomianie na starych fotografiach”.(PAP)
ilp/ mow/
