Dyrektorka Stowarzyszenia Memoriał Jelena Żemkowa powiedziała w czwartek, że jej instytucja odwoła się od decyzji sądu o skazaniu jej na grzywnę za to, że nie zwróciła się o wpisanie jej do rejestru organizacji pozarządowych - tzw. zagranicznych agentów.
"Nie zgadzamy się z tą decyzją i będziemy ją zaskarżać" - powiedziała PAP Żemkowa, komentując decyzję sądu, który w środę orzekł grzywnę dla organizacji w wysokości 300 tys. rubli (ponad 4,7 tys. dolarów).
Jak wyjaśniła, Memoriał jest zdziwiony tą decyzją, ponieważ organizacja odwołała się od decyzji Ministerstwa Sprawiedliwości o wpisaniu jej na listę "zagranicznych agentów". Decyzja o grzywnie nastąpiła w sytuacji, gdy nie ma jeszcze decyzji sądu w sprawie tego pozwu. Rozprawę sąd wyznaczył na 16 grudnia.
Odnosząc się do tego oczekiwanego postępowania, Żemkowa powiedziała: "Mamy nadzieję, że sąd wysłucha naszych argumentów". Memoriał wskazuje, że jako organizacja międzynarodowa nie podlega przepisom ustawy o "zagranicznych agentach".
Żemkowa przypomniała również, że samą ustawę o organizacjach pozarządowych - "zagranicznych agentach" - Memoriał uważa za niezgodną z prawem i że stowarzyszenie ostrzegało, iż jej stosowanie będzie miało charakter dyskryminujący.
Sąd w środę uznał, że Memoriał naruszył przepisy ustawy z 2012 roku, nie zwracając się do Ministerstwa Sprawiedliwości o wpisanie go do rejestru "zagranicznych agentów". Wcześniej, 30 września br. resort sprawiedliwości uznał w wyniku kontroli w Memoriale, że stowarzyszenie jest organizacją "pełniącą funkcje zagranicznego agenta". Właśnie od tej decyzji ministerstwa Memoriał odwołuje się w sądzie.
Organizacja przypomina w komunikacie na swojej stronie internetowej decyzję Sądu Konstytucyjnego Rosji z 2014 roku. Orzekł on wówczas, że aby organizacja pozarządowa mogła być uznana za "zagranicznego agenta", powinna być organizacją rosyjską i że kategoria taka nie może być zastosowana wobec "organizacji międzynarodowych i zagranicznych, w tym ich filii (przedstawicielstw) otwartych na terytorium Federacji Rosyjskiej".
"+Zagraniczny agent+ to jedna z najbardziej rozpowszechnionych etykietek wobec +wrogów narodu+ w czasach stalinowskich, a w późniejszych czasach - wobec osób o odmiennych poglądach" - napisał Memoriał w komunikacie wydanym po decyzji o karze grzywny. Zdaniem organizacji "dziś ta etykietka powróciła i tak jak w minionych czasach wykorzystywana jest w celach politycznych".
Ustawa z 2012 roku jako "pełniące funkcje zagranicznego agenta" określa organizacje pozarządowe korzystające z zagranicznych grantów i uczestniczące w życiu politycznym Rosji. Organizacje same mają obowiązek wystąpienia o zarejestrowanie ich. Ponadto Ministerstwo może samodzielnie wpisywać organizacje na listę "zagranicznych agentów", im zaś przysługuje prawo do odwołania się od tej decyzji.
Za niepodporządkowanie się wymogom ustawy organizacjom i ich szefom grożą wysokie kary pieniężne, a nawet więzienie. Te instytucje, które są uznane za "zagranicznych agentów", zostają objęte restrykcyjną kontrolą ze strony państwa.
Powstały w 1987 roku Memoriał (pełna nazwa: Międzynarodowe Stowarzyszenie Historyczno-Oświatowe, Dobroczynne i Obrony Praw Człowieka "Memoriał") jest faktycznie wspólnotą skupiającą kilkadziesiąt organizacji pozarządowych, działających - oprócz Rosji - także w Niemczech, na Łotwie, Ukrainie, w Kazachstanie, Armenii i Gruzji. Memoriał zajmuje się obroną praw człowieka i dokumentacją zbrodni stalinowskich, w tym również represji wobec obywateli Polski. Przez władze polskie Memoriał został uhonorowany w 2012 roku nagrodą "Pro Dignitate Humana", m.in. za walkę o ujawnienie prawdy o zbrodni katyńskiej.
W ostatnich latach Memoriał ostro krytykował politykę władz Rosji wobec Ukrainy. Stowarzyszenie zażądało też uczciwego śledztwa w sprawie zamordowania w Moskwie w lutym 2015 roku jednego z liderów opozycji demokratycznej w Rosji Borysa Niemcowa.
Pracami Memoriału kierują Oleg Orłow i Arsenij Rogiński. W przeszłości na czele stowarzyszenia stali legendarni dysydenci Andriej Sacharow i Siergiej Kowalow.
Z Moskwy Anna Wróbel (PAP)
awl/ fit/ mc/