"Na bister!" (rom. "Nie zapomnij!") - strona informująca o miejscach martyrologii Romów
Badacze z Muzeum Okręgowego w Tarnowie uruchomili internetową bazę miejsc pamięci związanych z zagładą Romów w czasie II wojny światowej. Na specjalnej stronie umieszczono informacje o 66 zinwentaryzowanych i udokumentowanych miejscach w Polsce i za granicą.
Jak przypomniał dyrektor tarnowskiej placówki, Andrzej Szpunar, internetowa baza miejsc pamięci o "zapomnianym holokauście" Romów (Samudaripen) to efekt zakończonego przedsięwzięcia o nazwie "Na bister!" (rom. "Nie zapomnij!"). Pod adresem www.muzeum.tarnow.pl/na-bister/ przedstawiono pomniki, kamienie pamiątkowe, tablice oraz inne formy upamiętnienia wyraźne odnoszące się do zagłady Romów.
W pierwszym etapie prac badacze pod kierownictwem Natalii Gancarz wykonali głęboką kwerendę w internecie, wykorzystali też osobiste znajomości z naukowcami zajmującymi się tą tematyką, i sporządzili listę kilkudziesięciu miejsc, w których zagłada Romów została w jakikolwiek sposób upamiętniona. W kolejnym etapie wykonano dokumentację fotograficzną i opisową tych miejsc z dokładnym podaniem koordynat GPS.
Dane te są stopniowo wprowadzane na nową stronę internetową. Do tej pory umieszczono tam informacje o 66 miejscach pamięci - 47 znajduje się poza granicami Polski w 10 krajach europejskich, 19 w Polsce, z czego 10 w Małopolsce.
W ten sposób zinwentaryzowane zostały miejsca pamięci na terenie Polski, Niemiec, Austrii, Czech, Słowacji, Bośni i Hercegowiny, Chorwacji, Czarnogóry, Serbii, Słowenii i Węgier. Są to m.in. obozy koncentracyjne, w których umieszczono odpowiednie tablice czy pomniki (Auschwitz-Birkenau, Sachsenhausen, Ravensbruck, Dachau, Mauthausen, Hodonin, Lety). Ponadto, zinwentaryzowane zostały pomniki, tablice i inne formy upamiętnienia martyrologii Romów, w tym np. miejsca skąd wyruszały transporty deportacyjne, miejsca egzekucji, itp.
Stale poszerzana baza danych zawiera listę miejsc pamięci z opisami, na które składają się koordynaty GPS położenia obiektu, opisy przedstawiające dane archiwalne, formy i autorów upamiętnienia, zdjęcia.
Zdaniem Adama Bartosza, etnografa i b. dyrektora Muzeum Okręgowego w Tarnowie, który w 1979 roku utworzył w tej placówce jedyną w Polsce i pierwszą na świecie stałą ekspozycję o historii i kulturze Romów, "Na bister!" z całą pewnością będzie największą i najpełniejszą tego typu bazą danych w Europie.
Bartosz przypomniał, że zagłada Romów w czasie II wojny światowej nazywana jest "zapomnianym holokaustem".
"Długo po wojnie na ten temat się nie mówiło, bo Cyganie jako społeczność nie mieli swojej inteligencji, swoich przedstawicieli i instytucji, które mogłoby te zbrodnie nagłaśniać" - wyjaśnił.
Badacze mają problem z oszacowaniem liczby ofiar, ale przyjmuje się, że Niemcy na terenach okupowanych wymordowali od 500 tys. do miliona osób narodowości romskiej, co mogło stanowić prawie połowę całej ich populacji.
Jak przypomniał Bartosz, Muzeum Okręgowe w Tarnowie prowadziło już podobne badania na terenie Polski południowej, których jednym z efektów jest wydany w 2010 r. przewodnik "Małopolski Szlak Martyrologii Romów". Badania zostały zainicjowane po 1996 r., kiedy to pierwszy raz został zorganizowany Międzynarodowy Tabor Pamięci Romów.
Punktami krańcowymi tego szlaku są z jednej strony oświęcimskie Muzeum Auschwitz-Birkenau, z drugiej zaś - tarnowskie muzeum. Na szlaku znajdują się takie miejscowości, jak Bielcza, Borzęcin Dolny, Szczurowa i Żabno, gdzie podczas wojny hitlerowcy zamordowali kilkudziesięcioosobowe grupy Romów.
Projekt "Na bister!" otrzymał dotację z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w wysokości 31 tys. zł. (PAP)
rgr/pat/
