Ruiny starożytnego miasta Afrodyzja, położonego w południowo-wschodniej Turcji, zostały wpisane w niedzielę na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Taką decyzję podjął obradujący w Krakowie Komitet Światowego Dziedzictwa.
"To dla nas godny zapamiętania dzień - Komitet Światowego Dziedzictwa wpisał właśnie na Listę Światowego Dziedzictwa nietuzinkowy przykład antycznych rzymskich ruin w Turcji - Afrodyzję. Ten wpis zapewnia ochronę kolejnego miejsca ważnego z punktu widzenia historycznego, kulturowego i archeologicznego z anatolijskimi i hellenistycznymi cechami charakteru" - zwrócił uwagę reprezentant Turcji.
Podkreślił, że "wpis składa hołd Afrodycie z Afrodyzji, która jest idealnym przykładem religijnej i kulturowej współpracy lokalnej, anatolijskiej tradycji z klasycznymi ideami".
Afrodyzja, leżąca w żyznej dolinie rzeki Dandalas, jednego z dopływów Meandru, około 150 kilometrów od Morza Egejskiego, jest jednym z najważniejszych na świecie obiektów archeologicznych okresów greckiego i rzymskiego. Chociaż najstarsze odkryte ślady obecności ludzkiej na tym terenie pochodzą z neolitu, lata świetności miasta przypadają na okres między II w p.n.e. a VI w n.e.
Rozkwit Afrodyzji w tym okresie związany jest z dwoma ważnymi faktami. Po pierwsze, była ona sławnym ośrodkiem kultu bogini miłości Afrodyty, co oznaczało znaczne dochody pochodzące z kieszeni licznie odwiedzających ją pielgrzymów. Po drugie, tuż obok miasta znajdowały się kamieniołomy wysokiej jakości białego i niebieskiego marmuru. Surowiec ten, znany w całym antycznym świecie z powodu swojej charakterystycznej barwy, był m.in. użyty przy budowie Willi Hadiana w Tivoli, lokalnie natomiast przyczynił się do powstania w Afrodyzji słynnej szkoły rzeźbiarskiej.
Afrodyzja jest jednym z najlepiej zachowanych na świecie miast antyku. Na obszarze ok. 5 km kw. znajdują się tu liczne przykłady rzymskich budowli publicznych, takich jak zrekonstruowany prawie w całości z oryginalnych marmurowych fragmentów w 1991 r. Tetrapylon, czyli monumentalna brama, które stanowiła niegdyś część drogi prowadzącej do świątyni Afrodyty, czy jeden z największych i najlepiej zachowanych w całym obszarze basenu Morza Śródziemnego stadion, który mieścił 30 tysięcy widzów.
Afrodyzja jest jednym z najlepiej zachowanych na świecie miast antyku. Na obszarze ok. 5 km kw. znajdują się tu liczne przykłady rzymskich budowli publicznych, takich jak zrekonstruowany prawie w całości z oryginalnych marmurowych fragmentów w 1991 r. Tetrapylon, czyli monumentalna brama, które stanowiła niegdyś część drogi prowadzącej do świątyni Afrodyty, czy jeden z największych i najlepiej zachowanych w całym obszarze basenu Morza Śródziemnego stadion, który mieścił 30 tysięcy widzów.
Afrodyzja już w starożytności była znana z pięknych posągów. Na terenie miasta odkryto liczne posągi bogów, herosów, cesarzy, oratorów, filozofów, a także miejscowych sportowców. Znaleziono tam także wielką liczbę płaskorzeźb, zarówno figuratywnych, jak i czysto dekoracyjnych. Dodatkowej informacji na temat życia mieszkańców Afrodyzji dostarczyły też liczne inskrypcje znajdujące się na tamtejszych budynkach i odnalezione tam, pochodzące z różnych okresów, monety.
Choć niewielka, Afrodyzja cieszyła się dużą popularnością wśród władców Rzymu. Wielu z nich odwiedzało miejscową świątynię Afrodyty i składało bogini hojne dary, np. dyktator Sulla podarował świątyni złotą koronę oraz topór karyjski, a Juliusz Cezar - złoty posążek Erosa. Oktawian, przyszły pierwszy cesarz rzymski, już w 39 roku p.n.e. opisywał Afrodyzję jako swoje ulubione miasto w Azji, a cesarz August objął ją swoim osobistym patronatem.
Po przyjęciu chrześcijaństwa przez cesarza Konstantyna Wielkiego w 325 roku n.e., Afrodyzja zyskała rangę arcybiskupstwa. Stopniowo traciła jednak na znaczeniu, szczególnie po wydaniu w 391 roku n.e. przez cesarza Teodozjusza I antypogańskich edyktów, a także nawiedzających ją regularnie trzęsień ziemi oraz powodzi.
W VI wieku n.e. jej nazwę zamieniono na Stavropolis (Miasto Krzyża), a w XII wieku została ostatecznie opuszczona.
Pierwsze wykopaliska na terenie Afrodyzji odbyły się w latach 1904-1905 pod kierownictwem francuskiego inżyniera kolejowego Paula Gaudina. Jednak systematyczne prace archeologiczne zapoczątkował dopiero w 1961 roku profesor Kenan Tevfik Erim, absolwent amerykańskich uniwersytetów, który do prac wykopaliskowych w Afrodyzji został wysłany przez Uniwersytet Nowojorski. (PAP)
ara/ itm/ ksi/ pad/
