Dialog ze środowiskiem, mniejsza kontrola państwa, większa autonomia uczelni - to rekomendacje dot. reform polskich uczelni, o których mówili w środę w resorcie nauki eksperci Komisji Europejskiej. Ich zdaniem zmiany są pilne, lecz z optymizmem patrzą na plany resortu nauki.
W środę na spotkaniu prasowym w resorcie nauki zaprezentowano raport Komisji Europejskiej przygotowany w ramach instrumentu Policy Support Facility (PSF). W ramach PSF eksperci KE mogą wspierać zainteresowany kraj w przygotowaniu reform w obszarze badań naukowych i innowacji.
Wicepremier minister nauki i szkolnictwa wyższego Jarosław Gowin rok temu zaprosił unijnych ekspertów do współpracy przy reformach nauki. "Zawsze warto uczyć się od innych, zawsze warto skonsultować nasz polski punkt widzenia z doświadczeniami i spojrzeniem przyjaciół" - powiedział w środę Gowin komentując decyzję o zaproszeniu ekspertów z KE.
Dyrektor Generalny Komisji Europejskiej odpowiedzialny za badania i innowacje Robert-Jan Smits powiedział: "Najważniejsze są konsultacje, otwarty dialog z zainteresowanymi, środowiskiem akademickim, mniej kontroli ze strony państwa, większa wolność, niezależność, międzynarodowa współpraca. Widząc takie plany - a takie są plany (resortu nauki - przyp. PAP), trudno mi nie być optymistą. I z optymizmem spoglądam na realizację tych planów". Zaznaczył jednak, że przeprowadzenie reform jest trudne, a zmiany są potrzebne jak najszybciej.
Główne wnioski z raportu KE podsumował przewodniczący panelu ekspertów Georg Winckler. Zwrócił uwagę, że polska nauka i szkolnictwo wyższe potrzebują zarówno konsolidacji jak i dywersyfikacji. Kolejna rekomendacja dotyczyła tego, by ograniczyć biurokrację. Według ekspertów ważne, by uczelnie miały większą autonomię i były bardziej odpowiedzialne za swoje programy badawcze. Winkler mówił też, że konieczne jest przyjęcie nowego modelu dot. ścieżek rozwoju młodej kadry badawczej. Ocenił, że w Polsce ciągle zbyt wysoki jest wiek, w którym badacze samodzielnie zaczynają prowadzić badania. Rekomendacje dotyczą też tego, jak silniej włączyć polskich naukowców do międzynarodowej współpracy. Winkler podkreślał, że zmian wymaga nie tylko system, ale i finansowanie. "System szkolnictwa wyższego jest mocno niedofinansowany" - powiedział.
"Aby skutecznie przeprowadzić reformy, potrzebne jest poczucie, że sprawa jest pilna" - ocenił Winkler. Opowiadał też o konsultacjach z polskimi przedstawicielami środowiska akademickiego. Zwrócił uwagę, że czują oni potrzebę reform i na nie czekają. "Jestem przekonany, że reforma okaże się sukcesem" - stwierdził.
Jarosław Gowin ocenił: "Raport KE jest ogromnym wsparciem dla naszego rządu. Jest tak, że część środowiska akademickiego w Polsce nie widzi potrzeby ani głębokich, ani szybkich zmian". Wicepremier przypomniał, że projekt nowej ustawy o uczelniach zaprezentowany będzie 19 i 20 września w Krakowie.
Minister nauki w swoim wystąpieniu podkreślił, że część uwag ekspertów KE pokrywa się z planami ministerstwa dotyczącymi reform. Zwracał uwagę, że w raporcie napisano m.in. o: potrzebie podkreślenia roli rektora, jako zarządzającego uczelnią, większej współpracy nauki z otoczeniem społeczno-gospodarczym, wyraźnym rozgraniczeniu uczelni na zawodowe i akademickie, uproszczeniu systemu finansowania uczelni, powołaniu szkół doktorskich, procesie oddolnej konsolidacji czy zwiększeniu autonomii. A to punkty zbieżne z przygotowywaną tzw. "Konstytucją dla nauki", czyli nową ustawą o szkolnictwie wyższym.
Policy Support Facility to instrument finansowany z programu ramowego „Horyzont 2020”. Za jego pomocą Komisja Europejska oferuje krajom europejskim wsparcie w projektowaniu i wdrażaniu reform politycznych w obszarze badań naukowych i innowacji. W ramach PSF grupa niezależnych ekspertów pochodzących z krajów o konkurencyjnych i bardzo dobrze funkcjonujących systemach nauki i szkolnictwa wyższego wspiera przygotowanie reform tych sektorów, zgodnie z zapotrzebowaniem kraju wnioskującego.
Wicepremier, minister nauki i szkolnictwa wyższego Jarosław Gowin we wrześniu 2016 r. wyraził zainteresowanie skorzystaniem przez Polskę z mechanizmu oferowanego przez PSF w przygotowaniu nowej ustawy dot. uczelni i nauki.
Ludwika Tomala (PAP)
lt/ ekr/
