Manifestacja przed siedzibą pierwszego rządu w niepodległej Polsce. Warszawa, 14 listopada 1918 r. Fot. CAW
20 wielkoformatowych archiwalnych zdjęć opatrzonych relacjami świadków, przedstawiających drogę Polaków do odzyskania wolności w 1918 roku - po 123 latach zaborów - można będzie od czwartku oglądać w Starostwie Powiatowym w Jarosławiu (Podkarpackie).
Wystawa „Rok 1918. Odzyskanie Niepodległości” została zorganizowana przez Ośrodek Karta, a współorganizatorem jest m.in. Starostwo Powiatowe w Jarosławiu.
Konrad Sawiński ze Starostwa Powiatowego w Jarosławiu poinformował PAP, że ekspozycja prezentuje cały 1918 rok - od stycznia do grudnia, w tym kluczowe wydarzenia i postaci, bez których państwo polskie by się nie odrodziło.
Ekspozycja została przygotowana w różnych wersjach dla trzech miejscowości: Hrubieszowa (woj. lubelskie), Szczuczyna (woj. podlaskie) i Mołodycza (powiat jarosławski, woj. podkarpackie). W każdej z nich pokazane jest odzyskanie niepodległości z perspektywy ogólnopolskiej, ale także i lokalnej. Perspektywa ogólnopolska jest wspólna dla wszystkich wersji wystawy, natomiast lokalna skupia się na ukazaniu momentu odzyskania niepodległości w danym miejscu, i dla każdej wersji jest inna.
We wstępie do ekspozycji można przeczytać: „Wybuch I wojny światowej w lipcu 1914 obudził nadzieję Polaków na odzyskanie niepodległości. Oczekiwano jej z niepokojem, ale i z wiarą, że stworzy warunki do odbudowy państwa. Od początku jednak wojna dla Polaków oznaczała bratobójczy konflikt – mężczyźni przymusowo wcielani do armii wszystkich trzech zaborców stawali przeciwko sobie na polach bitew. W sierpniu 1914 w Krakowie, za zgodą władz austriackich, Józef Piłsudski powołał Legiony Polskie, które miały stanowić zalążek polskiej armii”.
Na pokazanych fotografiach zwiedzający zobaczą m.in. uczniów częstochowskiego gimnazjum Wincentego Szudejki w 1918 r., z bronią odebraną Niemcom; żołnierzy II Brygady Legionów w obozie internowania na Węgrzech i w okopach pod Rarańczą; podpisanie traktatu pokojowego w Brześciu Litewskim 9 lutego 1918 r. pomiędzy Niemcami i Austro-Węgrami a przedstawicielstwem ukraińskim, w wyniku którego nowo powstała Ukraińska Republika Ludowa otrzymała Chełmszczyznę i część Podlasia, mimo że ludność ukraińska stanowiła na tych terenach mniejszość. Postanowienia traktatu wywołały wśród Polaków falę protestów - zdjęcie z 18 lutego pokazuje pogrzeb ofiar manifestacji.
Wystawa przypomina też, że sprawa niepodległej Polski pojawiła się również na arenie międzynarodowej. Na jednej fotografii widać tłum przed Białym Domem w Waszyngtonie; zacytowano też fragment orędzia prezydenta Stanów Zjednoczonych Woodrowa Wilsona: „Należy stworzyć niezawisłe państwo polskie, które winno obejmować terytoria zamieszkane przez ludność niezaprzeczalnie polską, któremu należy zapewnić swobodny i bezpieczny dostęp do morza i którego niezawisłość polityczną i gospodarczą oraz integralność terytorialną należy zagwarantować paktem międzynarodowym”.
Z kolei w części dotyczącej pow. jarosławskiego we wspomnieniach Antoniego Kornika, członka Polskiej Organizacji Wojskowa (POW), zwiedzający przeczytają, że „w przeddzień upadku Austrii, na rozkaz otrzymany od ppor. austriackiego [Władysława] Kaszy, wraz z sierżantem Antonim Dudą zebrałem w +Sokole+ [budynku Towarzystwa Gimnastycznego +Sokół+] drużynę złożoną z byłych legionistów oraz starszych studentów i zająłem koszary 77 pułku piechoty austriackiej – uratowałem dla Skarbu Państwa Polskiego majątek wartości około dwóch milionów koron, który byłby rozgrabiony przez uciekających z koszar żołnierzy austriackich oraz osoby cywilne”.
A w odezwie mjr. Aleksandra Krajewskiego do mieszkańców miasta z 2 listopada 1918 r. przeczytamy: „Pękły okowy. Jesteśmy wolni, złączeni w jedną wielką niepodległą Polskę. Jednością silni musimy złączyć się w jedną organizację. Obowiązkiem każdego Polaka jest życie i zdrowie złożyć Ojczyźnie”.
W Jarosławiu wystawę można oglądać do końca roku.(PAP)
autor: Agnieszka Pipała
edytor: Paweł Tomczyk
api/ pat/
