Kompleksowe opracowanie historii jednego z pierwszych urządzeń masowej zagłady w niemieckim obozie Auschwitz - komory gazowej zwanej bunkrem II lub „białym domkiem” - przybliża niewielka książeczka, którą wydało Muzeum Auschwitz – podała placówka.
Szefowa wydawnictwa Jadwiga Pinderska-Lech poinformowała, że autorami książki „Biały Domek. Historia zagłady w bunkrze II” są historycy z centrum badań w Muzeum Igor Bartosik i Łukasz Martyniak.
28-stronicowe opracowanie zawiera dokładny opis zarówno „białego domku”, jak i jego otoczenia, m.in. dróg dojazdowych, baraków-rozbieralni przeznaczonych dla ofiar oraz stosów kremacyjnych. Każdemu fragmentowi opisu historycznego towarzyszą zdjęcia archiwalne i współczesne. Narrację wzbogaciły wybrane fragmenty relacji świadków.
Bunkier II, obok bunkra I, czyli tzw. czerwonego domku, utożsamiany jest jednoznacznie z początkami zagłady Żydów w Auschwitz. Na potrzeby masowych mordów Niemcy zaadaptowali na komorę gazową dom wysiedlonych ze wsi Brzezinka Polaków. Był otynkowany i pomalowany na biało, stąd w gwarze obozowej nazywano go „białym domkiem”.
Jednorazowo można było w nim uśmiercić do tysiąca ofiar. Ludzi mordowano w nim od lipca 1942 do maja 1943 r. Ponownie został uruchomiony podczas zagłady węgierskich Żydów w połowie 1944 r. W grudniu 1944 r. został zburzony, a baraki-rozbieralnie zdemontowane. Do dziś zachowały się jedynie jego fundamenty.
Niemcy uruchomili pierwszą prowizoryczną komorę gazową w Auschwitz II-Birkenau w 1942 r. w ceglanym, nieotynkowanym budynku odebranym Polakom. Zwany był bunkrem I lub „czerwonym domkiem”. Mordować ludzi zaczęli w nim wiosną. Istniał do końca kwietnia lub początku maja 1943 r. Później zburzyli go i zatarli po nim wszelkie ślady.
Ciała zgładzonych Niemcy wówczas zakopywali. Rosnąca liczba transportów z Żydami przeznaczonymi na Zagładę sprawiła, że władze obozu zdecydowały o wybudowaniu w Birkenau wydajnych krematoriów połączonych funkcjonalnie z komorami gazowymi, upozorowanymi na łaźnie z prysznicami.
Oddawano je do użytku od 31 marca do 25 czerwca 1943 r. W każdym z dwóch większych krematoriów, można było spalić do 1440 zwłok na dobę, a w mniejszych 768. Przed ewakuacją obozu Niemcy zniszczyli je. Do dziś zachowały się ruiny dwóch największych i fundamenty mniejszych.
Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 r., aby więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała także sieć podobozów. W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów, a także Polaków, Romów, jeńców sowieckich i osób innej narodowości.
Wydawnictwo Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau powstało w 1956 r. Wydało dotychczas kilkaset pozycji w różnych wersjach językowych. (PAP)
autor: Marek Szafrański
szf/ itm/
