"Fotografie powstańcze i obozowe"

"Album Wiesława Chrzanowskiego to kwintesencja Powstania Warszawskiego. Są w nim unikatowe zdjęcia z walk na Starym Mieście i w Śródmieściu, fotografie prezentujące dramatyczne życie powstańców do momentu ewakuacji kanałami, a także ich dalsze losy w obozach jenieckich" - powiedziała PAP redaktorka albumu Joanna Lang podczas wtorkowej prezentacji zdjęć w Muzeum Powstania Warszawskiego.

Porucznik Wiesław Chrzanowski ps. "Wiesław" był dowódcą 2. plutonu w kompanii "Anna" batalionu "Gustaw". Podczas powstania fotografował losy swojego oddziału, który po ostrych walkach na Starówce, przedostał się do Śródmieścia. Walki tej kompanii uwiecznił na ok. 130 fotografiach. W albumie poza fotografiami, m.in. z ul. Ślepej, gdzie znajdowały się główne stanowiska kompanii "Anna", znalazł się także wybór zdjęć (z ok. 40 fotografii), na których Chrzanowski utrwalił życie powstańców w obozach jenieckich w Niemczech: w Stalagu XI-B/z Bergen-Belsen i w Oflagu X C Lubeka.

Album stanowi spójną i chronologiczną relację fotograficzną. "Te zdjęcia są bardzo nowoczesne. Są reporterskie w wyrazie i świetnie dokumentują powstanie. Są w nim uchwycone nie tylko bardzo ważne chwile powstania, ale także emocje walczących" - mówiła PAP Lang. Podkreśliła też, że wartość zdjęć Chrzanowskiego polega na tym, że wiele nich nie było pozowanych, ale autentycznie przedstawiających dramat Powstania Warszawskiego.

Wśród najbardziej wzruszających zdjęć jest widok ulicy Kilińskiego po tragedii z 13 sierpnia spowodowanej wybuchem niemieckiego tzw. czołgu-pułapki, podczas którego zginęło ok. 300 osób. Fotografia przedstawia przygotowane do pochówku ciała ofiar, które położono na skwerze przed oficynami pałacu Raczyńskich. "To zdjęcie dokumentacyjne, ale jednocześnie zrobione z dużą kulturą i dystansem" - zauważyła redaktorka.

"Na innym zdjęciu, które sprawia niezwykłe wrażenie, Chrzanowski uchwycił dynamiczną akcję przejścia powstańców słynnym okopem w Alejach Jerozolimskich. Ten okop był jedynym połączeniem północnego i południowego Śródmieścia. Chrzanowski zrobił zdjęcie przebiegając przez to przejście. Było ono pod ostrzałem, a on obrócił się i sfotografował swoich kolegów" - powiedziała Lang. Na zdjęciu tym widać jak powstańcy dźwigają worki z jęczmieniem, dzięki któremu można było wykarmić walczących. Na innej fotografii widać z kolei efekty transportu jęczmienia, gdy powstańcy spożywają nielubianą przez nich zupę tzw. "plujkę".

Każdy z rozdziałów albumu, m.in. "Wiesław Chrzanowski - reporter Powstania", "Powstanie - Starówka", "Niewola", opatrzony jest wstępem historycznym, który ułatwia oglądanie i rozumienie zdjęć. "Wiele ze zdjęć Wiesława Chrzanowskiego było już znanych i publikowanych w różnych wydawnictwach dotyczących powstania, ale cały czas czuliśmy potrzebę, żeby całą tę twórczość zebrać i pokazać w jednym albumie, którego wartość jest ogromna" - uznała historyk Katarzyna Utracka, która opracowała komentarze historyczne do albumu.

Album zawiera także zdjęcia lotnicze Warszawy z zaznaczonymi miejscami, w których wykonano poszczególne fotografie, a także trasą przejścia przez kanały ze Starówki do północnego Śródmieścia. Do albumu dołączona jest również płyta CD zawierająca wszystkie prace Chrzanowskiego oraz zdjęcia nieznanego autora z jego zbiorów.

Od 2 sierpnia do 11 września fotografie Chrzanowskiego będzie można oglądać także na wystawie "Ludzie Starówki" w Fotoplastikonie Warszawskim. Zdjęcia dowódcy plutonu w kompanii "Anna" będą także motywem przewodnim tegorocznej gry miejskiej "Twoja klisza z Powstania". (PAP)

nno/ ls/