Źródło Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie
Bogaty zbiór prac Jana Wałacha, głównie z lat I wojny światowej, gdy był malarzem pułkowym w Armii Austro-Węgierskiej, zaprezentowało po raz pierwszy zwiedzającym Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie – poinformował dyrektor placówki Marian Dembiniok.
„Muzeum otrzymało po tym wybitnym artyście swoisty spadek artystyczny. To kilka tysięcy rzeczy. Zwróciliśmy uwagę, że wśród nich znajdują się prace z okresu I wojny, z lat 1914-1916, które nigdy nie były pokazywane. Zaprezentowaliśmy kilkadziesiąt prac oraz obrazy powstałe po 1918 r. Ekspozycję zatytułowaliśmy +Artystyczna droga Jana Wałacha do niepodległej Polski+” – wyjaśnił Dembiniok.
Jan Wałach pochodził z beskidzkiej wsi Istebna, położonej nieopodal Cieszyna. Był grafikiem, malarzem i rzeźbiarzem. Uważany jest za mistrza drzeworytu. Podczas I wojny światowej został wcielony do 100. pułku, który stacjonował w Cieszynie. Trafił na front. W wojsku szybko zorientowano się, że jest artystą. Został pułkowym malarzem. W armii austriackiej było to praktykowane. „Być może dzięki temu przeżył wojnę” – zaznaczył Marian Dembiniok.
Dodał, że artysta - oprócz realizacji wojskowych zamówień w postaci okolicznościowych plakiet upamiętniających zdobycie Brześcia Litewskiego czy wzgórza Pustki w Łużnej podczas bitwy pod Gorlicami - rysował żołnierzy, zgrupowania wojskowe, sceny batalistyczne, przyrodę i architekturę miejsc, gdzie stacjonował jego pułk, m.in. Zabrzeg na Morawach, Pyszkowce na Ukrainie, Dorna-Watra w Bukowinie, czy Monfalcone we Włoszech.
„Ciekawostką jest namalowane wnętrze kościoła, który został zamieniony na szpital. Jest winogrono, które po raz pierwszy zobaczył będąc we Włoszech. Wyraźnie go zafascynowało” – dodał Dembiniok.
Jak podkreślił, prezentacja prac jest okazją do poznania szlaku bojowego 100. Pułku Cieszyńskiego. „Każdy obraz jest podpisany. Wiadomo w jakiej miejscowości był robiony i kiedy” – wyjaśnił.
Jan Wałach pod koniec wojny zaczął malować duży obraz upamiętniający bitwę pod Gorlicami. Dzieła nie dokończył, gdyż skończyła się wojna. Na wystawie w cieszyńskim Muzeum można zobaczyć jego wstępne koncepcje.
Ekspozycją kończą obrazy powstałe już po 1918 r., w których artysta nawiązywał do aktualnych wydarzeń na Śląsku Cieszyńskim i rodzącej się niepodległości Polski. To m.in. płótna „Wiec w Jabłonkowie za przyłączeniem do Polski” oraz „Wkroczenie wojsk polskich do Cieszyna po inwazji czeskiej”.
Wystawa będzie czynna do końca września.
Jan Wałach urodził się w 1884 r. Był góralem z Beskidu Śląskiego. Ukończył polskie gimnazjum w Cieszynie. Uczył się w zakopiańskiej Szkole Przemysłu Drzewnego. Studiował w krakowskiej ASP u prof. Józefa Mehoffera oraz w Paryżu. Zmarł w 1979 r.
Muzeum Śląska Cieszyńskiego - obok muzeum w Puławach - jest najstarszą regionalną placówką muzealną w Polsce. Założył je w 1802 r. ks. Leopold Szersznik. (PAP)
autor: Marek Szafrański
szf/ agz/
