W Pile odsłonięto w czwartek tablicę upamiętniającą 80. rocznicę spalenia synagogi pilskiej gminy żydowskiej. Obiekt zniszczyli Niemcy w listopadzie 1938 roku podczas nocy kryształowej.
Okolicznościowa tablica została umieszczona na elewacji budynku stojącego w pobliżu dawnej synagogi.
Inicjatorem jej powstania było Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATA przy współudziale Poznańskiej Filii Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP. Odsłonięciu towarzyszyło otwarcie wystawy "Historia Żydów w Pile" i modlitwa przy pomniku upamiętniającym XVII-wieczny pilski cmentarz żydowski.
Jak poinformował Artur Łazowy ze Stowarzyszenia Inicjatyw Społecznych EFFATA, w pożarze synagogi spłonęła kronika pilskiej gminy żydowskiej, założona jesienią 1756 r. Ruiny synagogi rozebrano wkrótce potem. Po wojnie urządzono tam dworzec PKS. Obecnie w tym miejscu przebiega jezdna.
Główna synagoga pilskiej gminy żydowskiej powstała na miejscu poprzedniej synagogi, spalonej w 1834 roku. Pozwolenie na budowę gmina uzyskała 1 maja 1838 r. Ukończoną synagogę poświęcił berliński rabin Salomon Plessner 15 października 1841 r., w dzień urodzin króla pruskiego Fryderyka Wilhelma IV. Murowany, trójkondygnacyjny gmach synagogi wzniesiono na planie prostokąta w stylu eklektycznym, inspirowanym twórczością Karla Friedricha Schinkla.
W nocy z 9 na 10 listopada 1938 roku (w tzw. noc kryształową) w Pile, tak jak w innych niemieckich miastach, doszło do pogromu Żydów. Zdemolowano mieszkania i sklepy do nich należące, wielu z nich wyciągnięto z mieszkań i pobito. Gestapo aresztowało wielu Żydów, których następnie przewieziono do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen. Pozostali Żydzi zostali wywiezieni z miasta w pierwszej połowie lutego 1940 roku.
Według różnych szacunków społeczność żydowska w Pile pod koniec lat 30. ub. wieku liczyła około 8-10 tys. osób. (PAP)
Autor: Rafał Pogrzebny
rpo/ joz/
