Odrestaurowany został pomnik nagrobny powstańca listopadowego, kawalera Krzyża Srebrnego Orderu Virtuti Militari, Juliana Konstantego Ordona znajdujący się na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. Prace konserwatorskie przeprowadzono w 2016 r.
Julian Konstanty Ordon (ur. 15 października 1810 r. w Warszawie, zm. 4 maja 1887 r. we Florencji) w czasie powstania listopadowego, podczas obrony Warszawy, dowodził baterią artylerii w reducie nr 54, wysadzonej w powietrze 6 września 1831 r. W wierszu "Reduta Ordona" jego śmierć opisał Adam Mickiewicz. W rzeczywistości Ordon nie zginął. Wcześniej walczył w bitwach pod Ostrołęką i Olszynką Grochowską. Po bitwie pod Ostrołęką otrzymał Srebrny Krzyż Virtuti Militari.
Po powstaniu przebywał na emigracji, m.in. w Dreźnie, Szkocji, Londynie. W 1848 r. wyjechał do Mediolanu, chcąc wstąpić do legionu Mickiewicza. Ostatecznie znalazł się w Legii Lombardzkiej, w 1848 r. wstąpił do armii sardyńskiej, gdzie służył do 1855 r. Jesienią 1856 r. wyjechał do Francji i osiadł w Paryżu. W 1858 r. otrzymał posadę profesora języków nowożytnych w Kolegium Rządowym w Meaux. Od 1860 r. był w oddziałach Giuseppe Garibaldiego, następnie w armii włoskiej do 1867 r. Zmarł śmiercią samobójczą we Florencji, a jego zwłoki sprowadzone zostały do Lwowa staraniem inżyniera Ludwika Ostaszewskiego i rzeźbiarza Tadeusza Barącza.
Ordon nie mógł zostać pochowany w rodzinnym grobowcu na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie. Nie było na to zgody władz rosyjskich. Jego prochy początkowo złożone zostały w kaplicy rodziny Baczewskich na Cmentarzu Łyczakowskim. Tadeusz Barącz na grób Ordona, zaplanowany w Alei Zasłużonych, zaprojektował pomnik – obelisk o kształcie zbliżonym do piramidy, zwieńczony orłem. U stóp obelisku podrywa się do boju ranny lew.
Tadeusz Barącz, ze względu na pogarszający się stan zdrowia i postępującą chorobę oczu, nie mógł dokończyć prac nad pomnikiem. Został on jednak wykonany według jego projektu w pracowni innego lwowskiego rzeźbiarza, Juliana Markowskiego. Uroczyste odsłonięcie monumentu odbyło się 29 listopada w 1896 r., w 65 rocznicę powstania listopadowego. Nie obyło się jednak bez kontrowersji, związanych z samobójczą śmiercią i protestanckim wyznaniem Ordona.
Jak podaje Aleksander Medyński, autor wydanego we Lwowie w 1937 r. "Ilustrowanego przewodnika po cmentarzu Łyczakowskim", w niszy pomnika umieszczono prochy bohatera wraz z ozdobnym manuskryptem głoszącym: "Postawieniem pomnika tego oddaliśmy zasłużoną cześć nie tylko walecznemu oficerowi, bohaterskiemu obrońcy Ojczyzny, Julianowi Konstantemu Ordonowi, ale i wszystkim tym, którzy w walce za wolność i Ojczyznę polegli lub też na tułactwie zawsze i wszędzie około oswobodzenia Polski i urzeczywistnienia naszych ideałów życie swoje oddali w ofierze. Prześlijmy im poza grób słowa pociechy i zasługi - Jeszcze Polska nie zginęła". Na bocznej ścianie monumentu wykuto napis: "Bohaterskiej Warszawie miasto Lwów"
Pomnik Juliana Konstantego Ordona to jeden z trzynastu zabytkowych pomników nagrobnych odrestaurowanych w 2016 roku na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie staraniem Fundacji Dziedzictwa Kulturowego, ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Polsko-ukraińskim zespołem konserwatorów pracujących przy pomniku Ordona, kierowała Anna Sztymelska-Karczewska.
Prace konserwatorskie na terenie Cmentarza Łyczakowskiego są systemowo podejmowane od 2008 r. na podstawie protokołów uzgodnień, podpisanych przez przedstawicieli Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z reprezentantami władz miejskich Lwowa. Nadzorowane są przez Departament Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych MKiDN we współpracy z Zarządem Ochrony Środowiska Historycznego Lwowskiej Rady Miejskiej i dyrekcją zabytkowej nekropolii.
Dorota Janiszewska-Jakubiak (MKiDN)
abe/mjs
