Urodził się 3 listopada 1920 r. w Drohobyczu. Był synem Janiny z Sagatowskich i Aleksego Dawidowskiego. Oboje rodzice byli inżynierami. W 1929 r. rodzina przeniosła się do Warszawy, ponieważ Aleksy Dawidowski został dyrektorem administracyjnym w Państwowej Fabryce Karabinów na Woli. Dawidowski prowadził szeroko zakrojoną działalność społeczną. Otworzył szkołę zawodową dla dzieci robotników, organizował kursy dokształcające, założył klub sportowy, bibliotekę itp.
Po ukończeniu Prywatnej Szkoły Powszechnej Zofii Szadebergowej Alek Dawidowski rozpoczął naukę w prestiżowym męskim Państwowym Gimnazjum im. Stefana Batorego. W 1933 r. wstąpił do 23 Warszawskiej Drużyny Harcerzy im. Bolesława Chrobrego, zwanej – od koloru noszonych chust – „Pomarańczarnią”. W 1937 r. w tej samej szkole kontynuował naukę w klasie matematyczno-fizycznej liceum ogólnokształcącego. Poznał tam m.in. Jana Bytnara, Tadeusza Zawadzkiego, Jana Wuttkego i Andrzeja Zawadowskiego. W maju 1939 r. wszyscy zdali maturę.
Dawidowski we wrześniu 1939 r.
7 września 1939 r. wraz z grupą harcerzy i tysiącami innych mężczyzn opuścił Warszawę i podążył na wschód. Powrócił na początku października. Kilka tygodni później jego ojciec za odmowę współpracy został aresztowany przez Niemców i rozstrzelany z grupą polskiej inteligencji, najprawdopodobniej w grudniu 1939 r. w ogrodach sejmowych.
Po aresztowaniu ojca rodzina przeprowadziła się na Żoliborz do domu Spółdzielni Budowlano-Mieszkaniowej Pracowników Umysłowych Państwowej Wytwórni Uzbrojenia. Do grudnia 1939 r. Alek Dawidowski był członkiem Polskiej Ludowej Akcji Niepodległościowej (PLAN). Później harcerze 23 WDH – wśród nich Alek – pełnili funkcję łączników w komórce więziennej Związku Walki Zbrojnej (ZWZ). W czerwcu 1940 r. Dawidowski ustalił, że więźniowie z Pawiaka są wywożeni do lasów w okolicy wsi Palmiry.
Bohaterowie Szarych Szeregów: Maciej Aleksy Dawidowski „Alek”
Dawidowski w małym sabotażu
We wrześniu 1940 r. rozpoczął naukę w Państwowej Szkole Budowy Maszyn (dawnej szkole im. H. Wawelberga i S. Rotwanda), na której uruchomienie – jako średniej szkoły technicznej – zgodziły się niemieckie władze okupacyjne. W marcu 1941 r. wstąpił do działających w konspiracji Szarych Szeregów Chorągwi Warszawskiej. Był jednym z najbardziej aktywnych członków Organizacji Małego Sabotażu „Wawer”.
Największe uznanie przyniosło Dawidowskiemu zdjęcie niemieckiej tablicy z pomnika Mikołaja Kopernika na Krakowskim Przedmieściu. Początkowo Alek zaplanował ją na 19 lutego – w 469. urodziny astronoma. Wcześniej prowadził rozpoznanie. 11 lutego 1942 r. ok. 6 rano udając pijanego, wszedł na cokół, chcąc sprawdzić, jak mocno są przykręcone śruby mocujące tablicę. Gdy stwierdził, że można je odkręcić gołymi rękoma, postanowił wykonać to natychmiast, bez jakiegokolwiek ubezpieczenia. Choć spadająca tablica spowodowała hałas, nikt nie zwrócił uwagi na działania Dawidowskiego. Zdołał ukryć prawie stukilogramową płytę w śnieżnej zaspie na rogu Oboźnej. Dwa dni później – już wspólnie z Janem Rossmanem i Andrzejem Makólskim – przewiózł tablicę sankami na Żoliborz do piwnicy swego mieszkania przy ul. Mickiewicza 18. W czerwcu 1942 r. niemiecka tablica została zakopana w ogrodzie Rossmanów przy ul. Sułkowskiego 45. Komendant Główny „Wawra” Aleksander Kamiński nadał Dawidowskiemu honorowy pseudonim „Kopernicki”, jednocześnie karząc go za działanie bez zgody dowództwa.
Rozgłos akcji nadał sam niemiecki gubernator dystryktu warszawskiego Ludwig Fischer. 24 lutego rozplakatowano jego obwieszczenie informujące, że w odwecie za usunięcie niemieckiego napisu z pomnika Kopernika zostanie usunięty pomnik Jana Kilińskiego. Wielu mieszkańców Warszawy dzięki temu właśnie dowiedziało się o wyczynie Alka.
Alek zdecydował się na podjęcie kolejnej akcji. Dowiedziawszy się od demontujących pomnik Kilińskiego robotników, że zostali wynajęci do tej pracy bez podawania personaliów, zaproponował im odkupienie posągu za 1 tys. zł. Transakcji jednak nie sfinalizowano, bowiem w przysłanej po pomnik ciężarówce obok kierowcy siedział niemiecki policjant. Alek dostał od niedoszłych „kontrahentów” tylko szablę Kilińskiego, którą zdołali ukryć podczas załadunku. Następnie pobiegł za ciężarówką i ustaliwszy, że Kiliński trafił do gmachu Muzeum Narodowego, jeszcze tego samego wieczoru namalował na jego murze czarną farbą napis: „Jam tu. Ludu W-wy. Kiliński Jan!”.
Po tych wydarzeniach przez kilka miesięcy ukrywał się poza Warszawą, a następnie zamieszkał u swojej narzeczonej Barbary Sapińskiej. W listopadzie 1942 r. do jego rodzinnego mieszkania dotarli Niemcy. Gestapo aresztowało jego matkę. Z Pawiaka trafiła na Majdanek, a następnie do KL Ravensbrück, gdzie doczekała oswobodzenia.
Działalność konspiracyjna Dawidowskiego
Po podporządkowaniu Grup Szturmowych (GS) Kierownictwu Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej (Kedywowi) Dawidowski został zastępcą dowódcy plutonu SAD (sabotaż i dywersja) Jana Bytnara „Rudego”. Kilkukrotnie uczestniczył w akcjach rozbrajania Niemców. W styczniu 1943 r. trafił na zorganizowany przez Kedyw Kurs Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty. Gdy 17 stycznia został zatrzymany przez Niemców podczas ulicznej łapanki, wyskoczył z samochodu, którym był przewożony razem z innymi zatrzymanymi.
Ostatnia akcja Dawidowskiego
26 marca 1943 r. jako dowódca sekcji „Granaty” wziął udział w odbiciu „Rudego”. Była to najbardziej spektakularna akcja Grup Szturmowych Szarych Szeregów przed wybuchem Powstania Warszawskiego. W czasie wycofywania się został ciężko ranny w brzuch. Zmarł 30 marca 1943 r. w warszawskim szpitalu Dzieciątka Jezus. Tego samego dnia w Szpitalu Wolskim przy ul. Płockiej 26 zmarł także Jan Bytnar „Rudy”.
Został pochowany pod fałszywym nazwiskiem. W 1946 r. jego ciało ekshumowano i przeniesiono do grobu Bytnara w kwaterze Harcerskiego Batalionu Armii Krajowej „Zośka”na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
Rozkazem Komendanta Sił Zbrojnych w Kraju gen. Stefana Roweckiego „Grota” z 3 maja 1943 r. Maciej Aleksy Dawidowski został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Orderu Virtuti Militari V klasy i mianowany sierżantem podchorążym. Był pierwszym harcerzem Szarych Szeregów, któremu nadano najwyższe polskie odznaczenie wojskowe.
W 2011 r. został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
Michał Szukała (PAP)
