Retyk. Źródło:wiki.astro.com
Był matematykiem i autorem tablic trygonometrycznych oraz astronomem, którego streszczenie teorii Kopernika było popularniejsze niż oryginalne dzieło. W niedzielę mija 500 lat od urodzenia Retyka.
Retyk urodził się 16 lutego 1514. Był synem miejskiego lekarza i urzędnika z Feldkirch (Austria), Georga Iserina i Włoszki, Thomasiny de Porris. W roku 1528 jego ojciec został oskarżony o czary, skazany i ścięty, zakazano też używania jego nazwiska. Dlatego matka wróciła do nazwiska panieńskiego de Porris, w przełożeniu na niemiecki - von Lauchen. Później jej syn Georg Joachim przybrał nazwisko Retyk (Rheticus) – od rzymskiej prowincji Recja, w której się urodził.
Do 14 roku życia Georga Joachima kształcił ojciec, po jego śmierci kontynuował naukę w szkole w Feldkirch, a w latach 1528 -31 w Zurychu. Studia matematyczne ukończył na uniwersytecie w Wittenberdze (1532-36). W roku 1537 objął tam katedrę matematyki niższej – czyli arytmetyki, geometrii i trygonometrii.
Pod koniec roku 1538 udał się do Norymbergi, gdzie miał okazję zapoznać się z tezami Mikołaja Kopernika i spotkał drukarza Johannesa Petreiusa. W maju 1539 przyjechał do Fromborka. Tam poznał się z Kopernikiem i rękopisem jego dzieła „De Revolutionibus orbium coelestum” (O obrotach sfer niebieskich). Wbrew uznanym autorytetom, Kopernik twierdził, że Ziemia i inne planety obiegają Słońce, a nie że Słońce krąży wokół Ziemi.
Retyk stał się entuzjastą teorii Kopernika i postanowił doprowadzić do wydania drukiem jego dzieła. We wrześniu 1539 wydał w Gdańsku Narratio Prima (Opowiadanie pierwsze) – krótkie i przystępne przedstawienie najważniejszych tez Kopernika. Broszura ta stała się popularniejsza niż De revolutionibus – oryginalne działo miało tylko dwa wydania, a Narratio prima – cztery. Po krótkim pobycie w Wittenberdze (gdzie przedstawił kolegom teorię Kopernika) powrócił do Fromborka, skąd zabrał rękopis De Revolutionibus, by go wydać w Wittenberdze.
Po powrocie do Wittenbergi Retyka wybrano na dziekana wydziału nauk humanistycznych. Wydanie dzieła Kopernika zlecił drukarzom z Norymbergi – udało się tego dokonać w roku 1543.
W latach 1542-1551 Retyk nauczał wyższej matematyki na uniwersytecie w Lipsku. W tym czasie studiował także medycynę w Zurychu. Na podstawie De Revolutionibus obliczył i wydał w roku 1550 efemerydy (tablice przewidujące położenie ciał niebieskich) na rok 1551. Rok później doszło do skandalu – uczonego oskarżono o homoseksualny stosunek ze studentem. Wówczas w Niemczech karano za taki czyn spaleniem na stosie, ale Retykowi udało się zbiec do Pragi.
Retyk został zaocznie relegowany z uczelni, ale wyroku nie ogłoszono publicznie. Dzięki temu mógł spokojnie pracować w Krakowie nad dziesięciocyfrowymi tablicami trygonometrycznymi i innymi projektami. Wzniósł na przykład prawie piętnastometrowy obelisk, wykorzystywany do obserwacji astronomicznych. Obelisk był częścią obserwatorium astronomicznego do czasu, gdy w roku 1574 krakowscy studenci zniszczyli go jako „heretycki”.
Przez ostatnie 20 lat życia utrzymywał się z praktyki lekarskiej. Zmarł 4 grudnia 1574 w Koszycach (Węgry). Po jego śmierci wydano „Opus Palatinum de triangulis”, kompendium wiedzy trygonometrycznej (Neustadt 1596). Na cześć uczonego jeden z kraterów uderzeniowych na Księżycu nosi jego imię. Rhaeticus znajduje się na równiku Księżyca, na południowo – wschodnim brzegu Sinus Medii). (PAP)
pmw/ ula/
