Sycylijski mafiozo Matteo Messina Denaro, "Diabolik". Fot. PAP/EPA
Słowo "mafia" ma 150 lat. Choć zorganizowana przestępczość istniała już wcześniej, to najsłynniejsze włoskie słowo na świecie, obecne we wszystkich słownikach, ma wręcz swój "akt urodzenia". Pierwszy raz w oficjalnym dokumencie pojawiło się 25 kwietnia 1865 r.
Prefekt, czyli szef władz prowincji Palermo na Sycylii, markiz Filippo Antonio Gualterio w liście wystosowanym do ministra spraw wewnętrznych Królestwa Włoch Giovanniego Lanzy poprosił ówczesny rząd premiera Alfonso Ferrero La Marmory o pomoc w uporaniu się z groźną organizacją. Określił ją: " tak zwana +maffia+"; wtedy jeszcze w takiej pisowni.
Tak przedstawił ją w swoim oficjalnym, ostemplowanym raporcie z herbem dynastii sabaudzkiej: są w niej nie tylko "złoczyńcy", ale także liczni "posiadacze", powiązani z "bandytyzmem".
Grupy takie, powązane ścisłymi, przestępczymi więzami i podległe jednemu szefowi działały na Sycylii od lat 30. XIX wieku. Wtedy jeszcze opisywano je jako swego rodzaju "bractwa", aktywne w różnych miejscowościach na wyspie.
Wcześniej niż słowa "mafia" użyto określenia "mafiozi" - przypomina prasa w związku z tym niechlubnym, jak dodaje, 150-leciem słowa, które niestety przeszło do historii.
W 1863 roku, a więc na dwa lata przed pierwszym oficjalnym dokumentem, który wprowadził "mafię" do słownika, na ulicach i w małych teatrach w Palermo wystawiano sztukę "I mafiusi de la Vicaria" (mafiozi z Vicarii). Spektakl, który napisali Giuseppe Rizzotto i Gaetano Mosca, rozgrywał się w ówczesnym osławionym więzieniu w Palermo o tej nazwie.
Według badacza folkloru termin "mafiusi" w sycylijskim dialekcie oznaczał wtedy osoby lub przedmioty, które się wyróżniają.
Hipotez na temat etymologii słowa "mafia" jest kilka. Według niektórych znawców języka może ono pochodzić od brzmiącego podobnie arabskiego określenia immunitetu. Ale inne tropy prowadzą do starego dialektu z Toskanii, gdzie oznaczało to ostentację bądź chełpienie się czymś.
W artykule na łamach dziennika "La Repubblica" podkreślono, że na najbardziej precyzyjną definicję mafii trzeba było czekać ponad 100 lat. Podał ją w latach 80. zeszłego wieku słynny sędzia śledczy Giovanni Falcone podczas wielkiego procesu mafiozów z sycylijskiej Cosa Nostra.
"Mafia to przestępcza i tajna grupa, która przemocą i zastraszaniem siała i sieje krew i terror" - powiedział Falcone, zamordowany przez sycylijska mafię w 1992 roku.
Z Rzymu Sylwia Wysocka(PAP)
wys/
