W sumie 400 tys. zł zadośćuczynienia przyznał w piątek Sąd Okręgowy w Białymstoku czterem córkom żołnierza AK, który w kwietniu 1949 roku – po dwóch dniach przesłuchań – zmarł w areszcie Urzędu Bezpieczeństwa w Bielsku Podlaskim. Wniosek pełnomocnika bliskich zmarłego dotyczył 10,8 mln zł zadośćuczynienia i odszkodowania. Wyrok nie jest prawomocny.
O zadośćuczynienie za śmierć ojca wystąpiła początkowo jedna z córek, trzy kolejne włączyły się do procesu w trakcie.
Do śmierci żołnierza AK, później Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, doszło 19 kwietnia 1949 roku w areszcie Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Bielsku Podlaskim. Mężczyzna miał wtedy 48 lat, był żonaty i miał siedmioro małych dzieci. Najbliżsi do dziś (żyją cztery córki zmarłego) nie wiedzą, gdzie został pochowany, rodzina nie miała możliwości uczestnictwa w pochówku.
Wniosek początkowo dotyczył 10 mln zł zadośćuczynienia, ale został rozszerzony o kwotę nieco ponad 800 tys. zł odszkodowania za utracone dochody (zarobki z pracy w gospodarstwie, a później z emerytury).
W piątek strony wygłosiły mowy końcowe, a potem sąd ogłosił wyrok. Pełnomocnik bliskich zmarłego w swoim końcowym wystąpieniu poparł wniosek w całości; prokuratura co do zasady uznała zasadność roszczenia o zadośćuczynienie, choć nie w takiej kwocie, ale chciała odrzucenia wniosku o odszkodowanie.
Do śmierci żołnierza AK, później Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, doszło 19 kwietnia 1949 roku w areszcie Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Bielsku Podlaskim. Mężczyzna miał wtedy 48 lat, był żonaty i miał siedmioro małych dzieci. Najbliżsi do dziś (żyją cztery córki zmarłego) nie wiedzą, gdzie został pochowany, rodzina nie miała możliwości uczestnictwa w pochówku.
Białostocki sąd okręgowy przyznał każdej z córek zmarłego od Skarbu Państwa po 100 tys. zł zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, w pozostałym zakresie wniosek oddalił.
"Co do zasady roszczenie jest jak najbardziej słuszne" - mówiła w ustnym uzasadnieniu wyroku sędzia Izabela Komarzewska. Przywoływała dane z archiwów IPN dotyczące niepodległościowej działalności ojca wnioskodawczyń, prowadzonej od 1944 roku; podkreślała, że to właśnie w związku z tą działalnością został on zatrzymany przez funkcjonariuszy UB, gdy - ukrywając się od dłuższego czasu - w Wielkanoc 1949 roku pojawił się w domu, by odwiedzić rodzinę.
W Orłowie na Mazurach odsłonięto Panteon Niezłomnych Żołnierzy Wyklętych
Sędzia podkreślała, że przesłuchania były brutalne, niewykluczone, iż doszło też do tortur. Wyjaśniała, że prawo do zadośćuczynienia w oparciu o tzw. ustawę lutową z 1991 roku, czyli przepisy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, dotyczą właśnie osób represjonowanych. W przypadku ich śmierci - ich bliskim.
Wyjaśniała, że na podstawie tych przepisów nie ma jednak możliwości wyliczenia szkody majątkowej (wysokości utraconego zarobku czy emerytury) po śmierci represjonowanego, jak miało to miejsce w tej sprawie.
"Bardzo trudno jest wyrazić krzywdę ludzką w pieniądzach, z racji niewspółmierności oceny dolegliwości represji" - mówiła sędzia Komarzewska, odnosząc się do wniosku o zadośćuczynienie. Choć przyznała, że rozmiar represji w tym przypadku był dotkliwy, stosowano przemoc, być może tortury. Kwotę 10 mln zł określiła jednak mianem "wygórowanej"; sąd zasądził każdej z czterech pań po 100 tys. zł z odsetkami.
Prokuratora na publikacji orzeczenia nie było, nie wiadomo, czy będzie składał apelację. Pełnomocnik córek zmarłego zaskarżenia wyroku nie wykluczył.
Sędzia mówiła, że zadośćuczynienie, które ma charakter kompensacyjny, nie może być ani symboliczne, ale też nie może stanowić nieuzasadnionego, nadmiernego wzbogacenia i ma być utrzymane w "rozsądnych granicach odpowiadających warunkom i przeciętnej stopie życiowej". "Musi przedstawiać jakąś, ekonomicznie odczuwalną wartość, która ma zatrzeć lub złagodzić odczucie krzywdy" - powiedziała. Przyznaną kwotę zadośćuczynienia sędzia uznała za "godziwą".
Prokuratora na publikacji orzeczenia nie było, nie wiadomo, czy będzie składał apelację. Pełnomocnik córek zmarłego zaskarżenia wyroku nie wykluczył. (PAP)
autor: Robert Fiłończuk
rof/ lena/
