Siedziba Organizacji Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku. Fot. PAP/Radek Pietruszka
26 czerwca 1945 r. w San Francisco przedstawiciele prawie wszystkich należących do ONZ krajów zawarli umowę, która przeszła do historii jako Karta Narodów Zjednoczonych. Polska do grona sygnatariuszy dołączyła kilka miesięcy później.
Nazywana czasami konstytucją ONZ Karta Narodów Zjednoczonych określała zasady, które miały uchronić świat przed wybuchem nowej wojny. Tego zadania nie udało się wykonać powołanej po I wojnie światowej Lidze Narodów. Wnioski, jakie wyciągnęli z tego przywódcy państw wchodzących w skład koalicji antyhitlerowskiej, sprowadzały się m.in. do tego, że żadnych decyzji nie da się wymusić, ale trzeba szukać kompromisu. Należy też kierować się takimi zasadami, jak poszanowanie praw człowieka.
Jak podkreślono w preambule Karty – założyciele Organizacji Narodów Zjednoczonych pragnęli „stworzyć warunki, umożliwiające utrzymanie sprawiedliwości i poszanowanie zobowiązań wynikających z umów międzynarodowych i innych źródeł prawa międzynarodowego”. Zaznaczono ponadto, że wspólnym celem jest „przywrócić wiarę w podstawowe prawa człowieka, godność i wartość jednostki, równość praw mężczyzn i kobiet oraz narodów wielkich i małych”.
Pod dokumentem podpisy złożyli przedstawiciele 50 krajów. Kluczowy był udział wszystkich mocarstw koalicji – Stanów Zjednoczonych, Związku Radzieckiego, Chin, Wielkiej Brytanii oraz Francji.
Przedstawiciel polskiego rządu – minister spraw zagranicznych Wincenty Rzymowski – podpisał się pod Kartą 16 października 1945 r. Zwłoka związana była z toczącymi się negocjacjami na linii Warszawa – Moskwa – Londyn w sprawie tego, który polski rząd zostanie uznany za legalny.
Wymuszona przez Stalina umowa doprowadziła do tego, że mocarstwa zachodnie cofnęły swoje uznanie rządowi RP na uchodźstwie i 5 lipca 1945 r. nawiązały stosunki ze zdominowanym przez komunistów rządem Edwarda Osóbki-Morawskiego w Warszawie. Jedynym – i jak się okazało, iluzorycznym – ustępstwem Stalina było to, że teka wicepremiera przypadła Stanisławowi Mikołajczykowi (do 1944 r. był szefem rządu emigracyjnego), a kierowane przez niego Polskie Stronnictwo Ludowe mogło legalnie działać.
Karta Narodów Zjednoczonych weszła w życie 24 października 1945 r., po tym, gdy dokument ratyfikowały rządy pięciu mocarstw. Od tego też dnia datuje się formalne istnienie Organizacji Narodów Zjednoczonych. Obecnie do ONZ należy prawie dwieście krajów. (PAP)
jkrz/ wj/
