Źródło: AAN
Oryginalna mapa służąca w trakcie rokowań do wyznaczenia granicy polsko-sowieckiej, pierwodruki publikacji Traktatu Ryskiego, protokoły z posiedzeń i zdjęcia uczestników rozmów pokojowych w Rydze zostaną zaprezentowane w czwartek w siedzibie Archiwum Akt Nowych.
"Z okazji setnej rocznicy podpisania Traktatu Ryskiego, kończącego wojnę polsko-bolszewicką Archiwum Akt Nowych 18 marca 2021 r. udostępnia mediom oryginalne dokumenty dotyczące rokowań pokojowych w Rydze, w tym archiwalia przewodniczącego polskiej delegacji Jana Dąbskiego znajdujące się w zasobie AAN. To niezwykle cenne archiwum zostało przekazane non profit do AAN przez jego rodzinę 18 marca 2016 r." – poinformowało AAN.
Pośród archiwaliów znalazła się m.in. oryginalna mapa służąca w trakcie rokowań do wyznaczenia granicy polsko-sowieckiej, pierwodruki publikacji Traktatu, dokumentacja, korespondencja, notatki, rozliczenia finansowe i protokoły z posiedzeń. A także zdjęcia uczestników rozmów pokojowych w Rydze, wśród których byli zarówno eksperci, jak i pracownicy sekretariatu oraz fotografia krążownika angielskiego, na którym przypłynęli przedstawiciele polskiej delegacji.
Jak podało Archiwum, większość z tych materiałów jest po raz pierwszy udostępniana szerszej publiczności. W związku ze 100-leciem podpisania Traktatu prezentowana jest również poświęcona mu strona internetowa www.aan.gov.pl/traktatryski, gdzie można zapoznać się ze wspomnianymi dokumentami.
Traktat ryski – 100. rocznica
Na dziedzińcu Archiwum eksponowana jest także wystawa plenerowa "Od wojny do pokoju. Traktat Ryski 18 marca 1921 roku", do przygotowania której wykorzystano blisko 30 zespołów archiwalnych z AAN dotyczących Traktatu Ryskiego. Ekspozycji towarzyszy katalog.
"Archiwa Państwowe mają szczególny powód, by włączyć się w świętowanie obchodów setnej rocznicy podpisania Traktatu Ryskiego. Tym powodem jest przede wszystkim art. 11 tego Traktatu, mówiący o zwrocie dóbr kultury zrabowanych Polsce można powiedzieć przez okres ostatnich 200 lat. W wyniku podpisania Traktatu i realizacji tego artykułu rozpoczęła się, możemy powiedzieć, na bardzo szeroką skalę pierwsza chyba tego rodzaju akcja związana z rewindykacją szeroko pojętych dóbr kultury, w tym oczywiście materiałów archiwalnych" – mówi naczelny dyrektor Archiwów Państwowych dr Paweł Pietrzyk.
Jak zaznacza, w 1924 r. - dzięki pracom powołanej w wyniku realizacji postanowień Traktatu polsko-sowieckiej komisji specjalnej - do Polski wróciło 31 wagonów kolejowych wypakowanych materiałami archiwalnymi. "Znalazło się tam m.in. Archiwum Koronne, część Metryki Koronnej, akta z powstania kościuszkowskiego, akta dotyczące ostatniego króla polskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego. Myślę, że to wszystko pokazuje, dlaczego ten Traktat był ważny dla archiwistów (...) Był więc ważny nie tylko z politycznego, historycznego punktu widzenia, ale także właśnie ze względu na działania związane potem z szeroko pojętą rewindykacją dóbr kultury" – podkreśla.
"Sam Traktat Ryski przechowywany jest w Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Całkiem niedawno został poddany gruntownej konserwacji przez konserwatorów Archiwum Głównego Akt Dawnych. O jego randze świadczy również to, że w trzeciej edycji Polskiej Listy Krajowej Programu UNESCO Pamięć Świata został na nią wpisany wraz z 18 innymi dokumentami dotyczącymi odzyskania przez Polskę niepodległości" – dodaje dr Pietrzyk.
W czwartek na kanale TVP Historia o godz. 18.25 transmitowana ma być także debata historyczna zorganizowana przez Archiwum Akt Nowych i TVP Historia. Udział w niej wezmą profesorowie Janusz Odziemkowski, Mariusz Wołos i Marek Kornat, a poprowadzi red. Piotr Gursztyn.
Jak informuje Archiwum, w serii programów historycznych "Tajemnice archiwum" powstających dzięki współpracy AAN i TVP Historia jeden z odcinków także poświęcono Traktatowi Ryskiemu. (PAP)
autor: Anna Kondek-Dyoniziak
akn/ dki/
