Archiwum cmentarza żydowskiego w Łodzi zostanie zdigitalizowane

W środę Fundacja Dziedzictwa Kulturowego, Gmina Wyznaniowa Żydowska w Łodzi i Archiwum Państwowe w Łodzi podpisały w tej sprawie porozumienie. Obecny na uroczystości szef naczelnej dyrekcji archiwów państwowych Paweł Pietrzyk podkreślił, że to ważny moment, gdy do państwowych zasobów archiwalnych może trafić tak ważny zespół dokumentów, który będzie także dostępny dla każdego badacza na świecie.

Zbiór ponad 65 tysięcy kart pochówkowych zawierających podstawowe dane o znacznej części osób pochowanych na cmentarzu żydowskim w Łodzi jest unikatowy, ponieważ to jedyne zachowane w Polsce archiwum cmentarza żydowskiego. Karty pochodzą z okresu od końca XIX wieku do lat 50. XX wieku. Dzięki zawartym w kartach danych będzie można poznać ostatnie miejsca zamieszkania, daty śmierci i pochowania oraz lokalizację pochówków, również takich, dla których nie zachowały się nagrobki.Karty są wypisywane przeważnie po polsku. Ich opracowaniem zajmie się po zeskanowaniu międzynarodowy zespół genealogów. W efekcie powstanie przełomowa dla badań genealogii polskich Żydów kolekcja danych dostępnych dla potomków i badaczy na całym świecie.

Zbiór stanowi własność Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Łodzi, która zdecydowała się oddać ten zabytek w depozyt do Archiwum Państwowego w Łodzi. W przyszłości archiwalia dostępne będą w ogólnopolskiej bazie archiwalnej www.szukajwarchiwach.gov.pl oraz na stronach Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Łodzi oraz Fundacji Dziedzictwa Kulturowego.

Przed przyjęciem dokumentów do skanowania zostały one poddane fumigacji – usunięciu pleśni, grzybów i mikroorganizmów, które to działanie sfinansowała Fundacja Dziedzictwa Kulturowego, a wykonała Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego.

Zdaniem przewodniczącego Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Łodzi Józefa Weiningera często nie zdajemy sobie sprawy, jak cenne obiekty znajdują się w naszym posiadaniu. "Być może wyglądają niepozornie, ale to jeden z najważniejszych zabytków łódzkiej społeczności żydowskiej. Od dawna chcieliśmy udostępnić dane z tego zespołu. Od dawna szukaliśmy instytucji, która mogłaby nam w tym pomóc. Dlatego zgłosiliśmy się do Fundacji Dziedzictwa Kulturowego, która od razu wskazała Archiwa Państwowe w Łodzi, jako właściwe i godne miejsce dla tak cennych dokumentów. Mam nadzieję, że dzięki temu potomkom łódzkich Żydów uda się odnaleźć informacje o swoich bliskich" - powiedział.

Dyrektor Archiwum Państwowego w Łodzi Piotr Zawilski podkreślił, że tak bogata kolekcja akt pochówkowych, w skali Polski i Europy jest unikatowa. "Zniszczenia II wojny światowej spowodowały, że ten zbiór ma charakter naprawdę wyjątkowy i cieszy mnie bardzo, że będzie mógł być po zeskanowaniu udostępniony szerzej" - mówił. Zaznaczył, iż z uwagi na wyjątkową wartość zespołu oraz przekazanie go w depozyt do archiwum, skanowanie wykonane zostanie na koszt państwa. "Mamy nadzieję, że uda nam się dokonać tego do końca bieżącego roku" - dodał.

Prezes Fundacji Dziedzictwa Kulturowego Michał Laszczkowski przyznał, iż w momencie, gdy w fundacji dowiedziano się o istnieniu tych dokumentów od razu wiedziano, że to coś wyjątkowego i wartego i udostępnienia. Jak mówił zarówno Gmina Wyznaniowa Żydowska jak i Archiwa Państwowe szybko zdecydowały się podjąć współpracę.

"Dzięki temu już niedługo, po zindeksowaniu, kopie cyfrowe zaczną być udostępniane zainteresowanym na całym świecie. To piękna inauguracja naszego dużego projektu Koalicji Opiekunów Cmentarzy Żydowskich w Polsce – sieci społecznych opiekunów żydowskich w naszym kraju" - powiedział.

Prace digitalizacyjne mają zostać wykonane jeszcze w 2021 r., a po zakończeniu procesu kopiowania cyfrowego skany przekazane zostaną do indeksacji. Finalnym efektem projektu będzie umieszczenie skanów wraz z indeksem na głównej stronie archiwów państwowych www.szukajwarchiwach.gov.pl na stronie gminy żydowskiej oraz na stronie Fundacji - www.cmentarzezydowskie.org.

Jak informuje fundacja, powstająca Koalicja Opiekunów Cmentarzy Żydowskich w Polsce zrzesza organizacje, instytucje i osoby prywatne, które zajmują się ratowaniem żydowskich cmentarzy na terenie całego kraju. Sprzątają, remontują i odnawiają nagrobki, odczytują i inwentaryzują wszystko, co stanowi pamięć o osobach tam pochowanych.

Według fundacji w dzisiejszych granicach Polski przed wojną istniało 1200 żydowskich cmentarzy. Do naszych czasów przetrwało około 800, znaczna część zniszczona została w czasie wojny i po jej zakończeniu. Mimo ochrony prawnej cmentarze żydowskie potrzebują stałej opieki, której nie może zapewnić w pełni, niewielka społeczność żydowska. Dlatego tworzona jest sieć społecznych opiekunów cmentarzy żydowskich.

Więcej informacji o Koalicji Opiekunów Cmentarzy Żydowskich w Polsce znajduje się na stronie www.cmentarzezydowskie.org. (PAP)

autor: Jacek Walczak

jaw/ dki/