Do 25 sierpnia można zagłosować w plebiscycie MHP na „Wydarzenie Historyczne Roku”

Jak przypomniało Muzeum Historii Polski - celem plebiscytu - konkursu jest uhonorowanie organizatorów, twórców oraz inicjatorów najciekawszych przedsięwzięć historycznych minionego roku promujących historię i kulturę Polski w kraju i za granicą.

Plebiscyt składa się z dwóch etapów. W pierwszym (już zakończonym) swoich kandydatów zgłosiły różne osoby i instytucje. Do drugiego etapu zakwalifikowano po pięć projektów w trzech różnych kategoriach: „Wystawa”, „Wydarzenie” oraz „Edukacja”. Wyboru – na podstawie wskazań z pierwszego etapu konkursu – dokonało jury złożone ze specjalistów różnych dziedzin na czele z prof. Jolantą Choińską-Miką, historyczką z Uniwersytetu Warszawskiego i członkinią Rady Muzeum Historii Polski.

Ostateczną decyzję, które projekty wygrywają, podejmują w II etapie konkursu internauci w drodze ogólnodostępnego głosowania, które zakończy się 25 sierpnia 2025 r. o godz. 12.
Wszystkie projekty zakwalifikowane do drugiej tury plebiscytu na swojej stronie internetowej przedstawiło Muzeum Historii Polski.

W kategorii edukacja są to: 
1. Niewidzialny obraz. Organizator: Wojewódzki Ośrodek Animacji Kultury w Toruniu. 

Punktem wyjścia do działań edukacyjnych był obraz „Portret doktora Ignacego Wasserberga” autorstwa Witkacego, ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Toruniu. Celem projektu było stworzenie uniwersalnego wydarzenia kulturalnego, dostępnego równocześnie dla osób widzących i niewidomych.

2. Królewski zwierzyniec. Organizator: Muzeum Łazienki Królewskie.

Celem tego interdyscyplinarnego projektu było wykorzystanie potencjału tkwiącego w Łazienkach Królewskich – niezwykłej przestrzeni w samym środku tętniącej życiem metropolii, położonej na terenie historycznego zwierzyńca. Chodziło o stworzenie programu edukacyjnego, który przez wielozmysłowe doznania przybliża uczestnikom florę i faunę Łazienek, zarówno tę współczesną, jak i tę historyczną.

3. Podręcznik do historii mówionej. Organizator: Centrum Archiwistyki Społecznej. 

„To książka o tym, co się dzieje, gdy spotykają się dwie osoby i jedna z nich opowiada o swojej przeszłości”. Jako pierwszy polski podręcznik na ten temat jest kamieniem milowym w rozwoju historii mówionej w naszym kraju. W przystępny, ale nie upraszczający sposób przeprowadza czytelnika przez kolejne etapy projektu historii mówionej: pomysł, przygotowanie do rozmów, przeprowadzenie ich, opracowanie i dalsze wykorzystanie. Autor, dr Marcin Jarząbek, jest historykiem pracującym w Instytucie Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Zajmuje się historią mówioną nie tylko od strony teoretycznej, ale także jako praktyk – zrealizował dziesiątki wywiadów. „Podręcznik” jest bezpłatny. Oprócz wersji papierowej przygotowano też wersje cyfrowe, w tym wersję dostępną dla osób z niepełnosprawnością wzroku.

4. Lotnicy - wojna w przestworzach. Organizator: Instytut Pamięci Narodowej.

 
Celem tej gry przygodowej jest popularyzacja wiedzy o historii lotnictwa w czasie II wojny światowej, ze szczególnym uwzględnieniem roli polskich pilotów. Gra zawiera elementy zręcznościowe i zagadki logiczne. Fabuła jest oparta na prawdziwych wydarzeniach i na postaciach polskich lotników, odbywających służbę w powietrzu podczas II wojny. Na potrzeby rozgrywki zastosowano pewne uproszczenia, dodano również fikcyjne sytuacje i miejsca, urozmaicające rozrywkę. Gra została podzielona na sześć misji, w których bohaterami są autentyczne postaci, m. in.: Jan Zumbach, Stanisław Skalski, Anna Leska, Jadwiga Piłsudska, Leszek Owsiany, Lucjan Kretowicz, Witold Korwin-Łopuszański, Włodzimierz Bernhardt, Grzegorz Denisienko. Gra jest bezpłatna i dostępna w kilkunastu wersjach językowych.

5. Świat Sybiru. Organizatorzy: Muzeum Pamięci Sybiru, Centrum Dialogu im. Juliusza Mieroszewskiego.

 
To portal popularnonaukowy w wersji polsko-angielskiej, prezentujący historię obecności Polaków i innych narodów na wschodzie Europy i w Azji Środkowej, ze szczególnym uwzględnieniem osób przymusowo przesiedlonych w głąb imperium rosyjskiego i ZSRS. Wśród autorów prezentowanych materiałów są zarówno wybitni historycy, literaturoznawcy, literaci czy dziennikarze, jak też młodzi naukowcy i twórcy różnych dziedzin sztuki. Poruszane są tutaj nieznane bądź słabo znane zagadnienia historyczne, jak np. problem Wielkiego Głodu w Kazachstanie czy historia polskich dzieci ewakuowanych z Syberii w 1942 roku, które spędziły resztę życia w Nowej Zelandii i Afryce. Na portalu opublikowano m. in.: eseje historyczne Jana Raczyńskiego – przewodniczącego  Stowarzyszenia „Memoriał”, uhonorowanego w 2022 roku Pokojową Nagrodą Nobla; unikalne zdjęcia polskich dzieci podczas pobytu w Iranie w latach 1942-1944 oraz podcasty uznanych autorów, takich jak Krzysztof Renik, wieloletni korespondent Polskiego Radia w Indiach i innych krajach Wschodu, czy Elżbieta Smoleńska, członkini Stowarzyszenia Pisarzy Polskich na Obczyźnie.

W kategorii wydarzenie znalazło się pięć następujących projektów:
1. Barwy Historii. Organizator: Muzeum Zamek Opalińskich w Sierakowie.

 
Celem projektu było upamiętnienie postaci Piotra Opalińskiego w czterechsetną rocznicę śmierci oraz zrekonstruowanie sarmackiej Pompy Funebris. Rozpoczął się w Barokową Noc RPG, podczas której uczestnicy mogli przenieść się w czasy Opalińskiego, grając w gry fabularne według scenariuszy  opartych na zachowanych źródłach. W ramach obchodów odbył się wernisaż wystawy historycznej oraz wykłady poświęcone husarii w pierwszej połowie XVII wieku. Zorganizowano piknik historyczny z udziałem rekonstruktorów i rzemieślników, powstało obozowisko historyczne, gdzie odbywały się pokazy, prezentacje i zajęcia edukacyjne. Kulminacyjnym punktem obchodów była inscenizacja sarmackiego pogrzebu, tzw. Pompy Funebris, z rekonstrukcją Castrum Doloris w kościele pobernardyńskim w Sierakowie. Inscenizacja  oparta została na źródłach z epoki. Na jej potrzeby zrekonstruowano m.in. portret trumienny i trumnę, elementy konduktu pogrzebowego i wspomniane już Castrum Doloris. Była to pierwsza w Polsce próba odtworzenia tego ceremoniału w pełnej skali. 

2. Nigdy więcej! Organizator: Instytut Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego.

Był  to szereg wydarzeń z pogranicza historii i sztuki: filmu, grafiki, muzyki. Najważniejsze z nich to inspirowany materiałami archiwalnymi koncert „Portrety” w wykonaniu Adam Bałdych Quintet, który odbył się w Studiu Koncertowym Polskiego Radia im. Witolda Lutosławskiego w Warszawie. Kompozycje czerpały  z tradycyjnych melodii ludowych i żydowskich, muzyki poważnej i współczesnej improwizacji. Inne ważne wydarzenie to premiera płyty „Lipcowe’45” z utworami w stylistyce alternatywnego popu, opowiadającymi o Obławie Augustowskiej z perspektywy kobiet. Na nagraniu można usłyszeć Marikę, Bovską, Ewelinę Flintę, Natalię Nykiel, Jagodę Kret i zespół Tulia. Do tej tematyki nawiązywało również leśne słuchowisko radiowe w Mikaszówce. Powstał też film dokumentalny „A więc wojna!”, w którym naoczni świadkowie opowiadają o osobistych przeżyciach z sierpnia i września 1939 roku.

3. Wuchta wiary. Organizator: Wielkopolskie Muzeum Niepodległości.

 
Projekt miał za zadanie opowiedzieć o bohaterach pracy organicznej w Wielkopolsce, którzy w latach trzydziestych i czterdziestych XIX wieku postanowili stanąć w opozycji do pruskiego zaborcy i pracować tak, aby wzmacniać potencjał gospodarczy i kulturalny polskiego społeczeństwa. Wystawie czasowej „Wuchta wiary. Bohaterowie pracy organicznej w Wielkopolsce” towarzyszył bogaty program kulturalno-edukacyjny, skierowany do szerokiego grona odbiorców: oprowadzania po wystawie, prelekcje popularnonaukowe, spacery angażujące, warsztaty, akcja performatywna, konkurs oraz konferencja młodzieżowa. Dla młodszych odbiorców przygotowano animację edukacyjną.

4. Cichy front. Muzeum - Dom Rodziny Pileckich

Ten spektakl muzyczny to opowieść o ostrowskich bohaterkach, które podczas II wojny światowej walczyły w sposób niewidoczny dla innych. Kobiety, choć rzadko brały udział w walkach zbrojnych, odgrywały kluczową rolę w wojennym czasie. Podejmowały trudne decyzje, niosły pomoc, często narażając zdrowie, a nawet życie. Były cichymi bohaterkami, co stało się inspiracją dla tytułu musicalu. Widzowie poznają takie postaci jak: Maria Pilecka, Zofia Radwańska, Barbara Rajewska ps. Odwetówna, Rywka Rekant, Jadwiga Długoborska, Cecylia Warchalska, Irena Lubkiewicz oraz pojawiająca się w retrospekcji Nepomucena Ewa Glicerya Sarnowiczowa. 

5. Mobilny Przystanek Historia Przyszłości. Organizator: Instytut Pamięci Narodowej. 

To wydarzenie edukacyjne, którego celem była nowoczesna popularyzacja wiedzy o historii XX wieku. W interaktywnej formie przedstawiało wydarzenia kluczowe dla historii Polski. W specjalnie przygotowanym kontenerze multimedialnym uczestnicy mogli korzystać z gier komputerowych, aplikacji VR oraz interaktywnych prezentacji, opartych na faktach historycznych. Projekt odwiedził dziesięć miast w całej Polsce. 

W kategorii Wystawa znalazło się pięć następujących projektów:

1. Poznań przed Quadro. Organizator: Ratusz – Muzeum Poznania (Oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu). 
W gotyckich piwnicach i na parterze Ratusza przedstawione zostały dzieje Poznania od X do połowy XVI wieku. Ekspozycja składa się z czterech modułów – kroków milowych, determinujących powstanie miasta. Są to: „Poznań jedną ze stolic Mieszka I”, „Poznań siedzibą pierwszego biskupstwa”, „Założenie Poznania” oraz „Rozwój Poznania do połowy XVI wieku”.  Wystawa to jednocześnie opowieść o architekturze Ratusza od momentu jego powstania do połowy XVI wieku 

2. Niech żyje król! Koronacje Sasów na Wawelu. Organizator: Zamek Królewski na Wawelu. 

Wystawa była wyjątkową okazją do zobaczenia w historycznych wnętrzach zamku niemal wszystkich pamiątek po koronacjach Augusta II Mocnego oraz Augusta III i jego żony Marii Józefy – dwóch ostatnich ceremonii tego typu, które odbyły się na Wawelu. Prezentacja przybliżała bogaty ceremoniał koronacyjny, ukształtowany jeszcze w późnym średniowieczu. Zwiedzający mogli zanurzyć się w barokowym spektaklu, który rozgrywał się na Wawelu i na ulicach Krakowa. Wśród eksponatów znalazła się figura Augusta II w stroju koronacyjnym z drezdeńskiej zbrojowni Rüstkammer oraz insygnia Augusta III i Marii Józefy ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie. Arcydzieła ze słynnej kolekcji sreber Augusta II z Grünes Gewölbe po ponad trzystu latach znów zagościły w sali Senatorskiej. 

3. Ostatnie lato. Organizator: Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi. 

Ta wystawa stała, umieszczona w willi przeniesionej z Rudy Pabianickiej, to opowieść o odpoczynku i czasie wolnym w latach trzydziestych XX wieku. Opowiada o fikcyjnej rodzinie z Łodzi, która spędza lato 1939 roku w wynajętej willi w Rudzie Pabianickiej – popularnej wówczas wśród łodzian miejscowości letniskowej. To wystawa, która ożywa dzięki zwiedzającym, bo oprócz oglądania obiektów związanych z wypoczynkiem, sami mogą ich używać. Można tu poczytać na werandzie, zagrać w brydża albo posłuchać muzyki z gramofonu. Naszkicować obraz, pograć w serso, pomuzykować i pobawić się domkiem dla lalek albo figurkami Manitiusa. Dostępna jest również czytelnia, w której można zgłębiać temat rozwoju turystyki w początkach XX wieku.

4. Las. Schronienie ofiar, kryjówka zbrodni. Organizator: Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.

Był to esej wystawienniczy, który łączył historię ze sztuką, ekologią i psychologią. Opowiadał historię II wojny światowej z perspektywy kompleksów leśnych: ich znaczenia w wojnie obronnej, jako miejsca schronienia ofiar, jako twierdzy partyzanckiego oporu, ale też miejsca zbrodni. Historia konkretnych osób została pokazana poprzez archiwalia i artefakty.

Narracyjnym sercem wystawy były abakany Magdaleny Abakanowicz, która jako dziecko doświadczyła wojny. Dla niej były bezpiecznym miejscem – sprawiały wrażenie, jakby można było się w nich ukryć. Z kolei skłębiona zieleń na obrazie „Shoah/Las” Wilhelma Sasnala kryła tajemnicę Sobiboru.
Gdy Mirosław Bałka przyjechał zimą do Auschwitz, nie spodziewał się, że zobaczy tam sarny. Przeniósł to doświadczenie do pracy „Winterreise”.
Wystawa pokazała, w jaki sposób dewastacja podstawowych wartości w świecie człowieka prowadzi do degradacji ekosystemu, w którym żyje. Poruszała zagadnienia arteterapii, terapii traumy międzypokoleniowej, lasoterapii. Z uważnością odnosiła się także do przekazywania młodszym trudnych treści, a zajęcia edukacyjne zachęcały do pracy z emocjami. 

5. Muzeum Palace. Organizator: Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem.

 
Ekspozycja stała w Muzeum Palace opowiada o skomplikowanych losach mieszkańców Podtatrza w czasie niemieckiej okupacji. Prezentuje także zmagania Kurierów Tatrzańskich, losy Podhalan na frontach II wojny światowej czy działalność Konfederacji Tatrzańskiej. Wystawa, podzielona na czternaście modułów, nie unika tematów trudnych, jak np. akcja Goralenvolk, ale przedstawia je w oparciu o materiały i wiedzę historyczną, dementując krążące w przestrzeni publicznej mity. Sam budynek Palace stał się najważniejszym eksponatem i priorytetem podczas realizacji projektu. 

Plebiscyt „Wydarzenie Historyczne Roku” zorganizowało Muzeum Historii Polski we współpracy z portalem historia.org.pl. W tegorocznej edycji partnerem jest również Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą Polonika. 
Patronat honorowy nad plebiscytem objęła ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Hanna Wróblewska, a jednym z patronów medialnych jest serwis dzieje.pl. 
Ogłoszenie wyników plebiscytu odbędzie się podczas gali 24 września.

Jak poinformowało MHP, od początku istnienia plebiscytu zgłoszono ponad 2000 przedsięwzięć, a w internetowym głosowaniu wzięło udział łącznie ponad 50 tys. internautów. Do konkursu zgłaszają się zarówno znane instytucje ogólnopolskie, środowiska polonijne, jak i lokalne stowarzyszenia działające wyłącznie w danym regionie. (PAP)

j/