Warszawa 16.05.1943. Ostateczny koniec powstania w getcie (16 kwietnia-16 maja 1943) i zakończenie akcji likwidacji getta i eksterminacja zdecydowanej większości jego mieszkańców. Fot. PAP-reprodukcja
2023 r. będzie dla instytucji zajmujących się historią Zagłady szczególny. Będziemy obchodzić 80. rocznicę Powstania w Getcie i przypominać o tym, co wydarzyło się w kwietniu i maju 1943 r. - powiedział PAP kierownik działu projektów kulturalnych i komunikacji Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie Franciszek Bojańczyk.
Polska Agencja Prasowa: Rok 2022 był rokiem jubileuszowym ze względu obchody 75-lecia Żydowskiego Instytutu Historycznego.
Franciszek Bojańczyk: W październiku 2022 r. rzeczywiście minęło 75 lat od założenia naszego instytutu, ale dla nas do to dopiero początek obchodów, które potrwają do końca 2023 r. W planie mamy debaty, spotkania, i rocznicowe publikacje w mediach społecznościowych, poprzez które pokażemy, ile wyjątkowych historii czeka na Tłomackiem 3/5.
Cieszy nas jednak bardzo, że w już w tym jubileuszowym roku ŻIH został nagrodzony przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotra Glińskiego medalem Gloria Artis, to dla nas duże wyróżnienie.
Franciszek Bojańczyk: W 2022 r. obchodziliśmy 80. rocznicę niemieckiej akcji "Reinhardt", której celem było wysiedlenie i wymordowanie społeczności żydowskiej na terenie okupowanej Polski. Staraliśmy się przypomnieć, odbiorcom w Polsce i za granicą, to, co wydarzyło się w latach 1942-1943.
PAP: Jak może pan podsumować ubiegły rok w ŻIH?
F. Bojańczyk: W 2022 r. obchodziliśmy 80. rocznicę niemieckiej akcji "Reinhardt", której celem było wysiedlenie i wymordowanie społeczności żydowskiej na terenie okupowanej Polski. Staraliśmy się przypomnieć, odbiorcom w Polsce i za granicą, to, co wydarzyło się w latach 1942-1943. We współpracy z Państwowym Muzeum na Majdanku i Muzeum Getta Warszawskiego przygotowaliśmy program "Tak, jakbyśmy nigdy nie istnieli". Składał się on z wystawy plenerowej, cyklu koncertów, publikacji oraz z płyty, które w różny sposób przypominały tamte wydarzenia. Zorganizowaliśmy wydarzenia m.in. w Białymstoku, Kielcach, Lublinie i Warszawie, a także w Jerozolimie i Chicago. Mieliśmy także koncert muzyki poważnej, "Kadisz 1942", kompozycję Krzesimira Dębskiego napisaną specjalnie na potrzeby obchodów.
Przypominaliśmy także o ofiarach akcji "Reinhardt" w Warszawie, gdzie od ponad 10 lat organizujemy Marsz Pamięci ku czci ofiar tzw. wielkiej akcji likwidacyjnej w getcie warszawskim w lipcu 1942 r. Rozpoczęliśmy go na Umschlagplatz i szliśmy na ulicę Stare Nalewki, tam przygotowaliśmy specjalną wystawę plenerową poświęconą przesiedleńcom w getcie warszawskim, bohaterom tegorocznego Marszu. Otworzyliśmy też wystawę poświęconą wojennemu cyklowi "Tańczący 1944" autorstwa Mieczysława Wejmana, po raz pierwszy pokazując ten zestaw grafik w jednym miejscu.
W listopadzie otworzyliśmy wystawę "Ramię przy ramieniu? Żydzi w polskich dążeniach niepodległościowych 1794-1918". Można ją oglądać do marca, a w styczniu 2023 r. z okazji 160. rocznicy Powstania Styczniowego zwiedzanie będzie bezpłatne.
PAP: Jakie są plany Instytutu na 2023 r.?
F. Bojańczyk: Będzie to dla instytucji zajmujących się historią Zagłady rok szczególny. Będziemy obchodzili 80. rocznicę Powstania w getcie warszawskim i przypominać o tym, co wydarzyło się w kwietniu i maju 1943 r. 20 kwietnia otworzymy wystawę poświęconą Powstaniu w powojennej sztuce, która potrwa do końca września 2023 r., a towarzyszyć jej będzie bogaty program wydarzeń towarzyszących, w tym dyskusje, spacery, czy pokazy filmów.
Wielka Akcja likwidacyjna Getta Warszawskiego – 22 lipca 1942 r.
21 lipca 2023 r. przejdziemy ulicami Warszawy w kolejnym Marszu Pamięci, który poświęcimy oporowi w getcie warszawskim; marsz uzupełni specjalna wystawa plenerowa w przestrzeni Muranowa.
2023 r. to jednak nie tylko 80. rocznica wybuchu powstania, ale także 80. rocznica wybuchu buntu w obozie zagłady w Treblince, drugim największym obozie zagłady stworzonym przez Niemców na terenie okupowanej Polski. Uroczystości 2 sierpnia 2023 r. organizujemy wspólnie z muzeum w Treblince, wspólnie opowiadając nie tylko o buncie sprzed 80 lat, ale przede wszystkim o niemal 900 tys. Żydów i Żydówek, którzy tam zginęli.
Franciszek Bojańczyk: Misją ŻIH jest również działalność badawcza, edukacyjna i wydawnicza. W przyszłym roku planujemy m.in. dwie duże konferencje naukowe poświęcone oporowi Żydów polskich w epoce Holokaustu, a także twórczości Hanny Krall.
Misją ŻIH jest również działalność badawcza, edukacyjna i wydawnicza. W przyszłym roku planujemy m.in. dwie duże konferencje naukowe poświęcone oporowi Żydów polskich w epoce Holokaustu, a także twórczości Hanny Krall. Czekają nas też premiery nowych książek Wydawnictwa ŻIH, w tym ważnego albumu "Obraz Zagłady, Historia pamięci o getcie warszawskim" Anny Duńczyk-Szulc i Agnieszki Kajczyk. W tym roku nasze publikacje zostały kilkukrotnie nagrodzone, m.in. książka "Każdy pyta, co z nami będzie" Marii Ferenc Nagrodą Klio. Liczymy na podobne sukcesy w 2023 r.(PAP)
Rozmawiał Maciej Replewicz
mr/ skp/
