Proces Zarządu Głównego Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość w 1947 r. Zeznaje Franciszek Niepokólczycki, prezes ZG WiN. Fot. PAP/W. Kondracki
Zrzeszenie WiN miało być konspiracyjną organizacją polityczną, a nie wojskową, za jaką jest dziś uważane – podkreślali zgodnie historycy biorący udział w seminarium „Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość w sprawie Niepodległej” zorganizowanym w środę przez Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL w Warszawie.
„Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość nie miało być organizacja zbrojną, ale polityczną. To była nowa forma partii politycznej, która miała coś znaczyć w wolnej Polsce, może w przyszłych wyborach, w przyszłym rządzie. (…) Ponieważ WiN oparte zostało na dawnych oficerach Armii Krajowej, do niedawna oficerach Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, zrzeszenie zaczęło balansować między polityką a walką” – ocenił prof. Piotr Niwiński z Uniwersytetu Gdańskiego.
Przypomniał, że ogłoszona w połowie września 1945 r. deklaracja ideowa WiN „kończyła się żądaniem przeprowadzenia uczciwych demokratycznych wyborów”. „To było najważniejsze. Ostatnie zdanie z deklaracji brzmi: `wyborów sfałszować nie damy`. Deklaracja nie kończyła się wezwaniem do dalszego działania na rzecz wolnego demokratycznego państwa Polskiego, tylko nawoływaniem do wyborów” - wskazał.
75 lat temu założono konspiracyjne Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość”
„Ideą Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość była działalność polityczna, a nie wojskowa, z którą często jest dziś WiN utożsamiany” – zaznaczył. Dr Wojciech Frazik z krakowskiego IPN wyjaśnił, że „trzeba było próbować wejść w tę grę, którą narzucili Sowieci i zaakceptowali nasi alianci”. „Z tego też wziął się karkołomny pomysł przekształcenia konspiracji zbrojnej w konspirację cywilną o charakterze de facto partii politycznej” – ocenił.
„Wybory miały być celem politycznym i zarazem horyzontem czasowym, do którego WiN miało istnieć. (…) Zakładano, że te wybory się odbędą, my je wygramy i będziemy mogli wyjść z podziemia” – wyjaśnił Frazik. Wskazał, że „w związku z tym jako główne formy działania WiN przewidywano (…) działalność informacyjno-wywiadowczą i informacyjno-propagandową”.
Franciszek Niepokólczycki
Krakowski historyk zaznaczył, że „dla nielicznych komórek zarezerwowano samoobronę”. „To miał być element zbrojny, nie jako powszechna działalność, lecz zarezerwowana dla wydzielonych komórek zajmujących się bezpieczeństwem organizacji, uwalnianiem aresztowanych itd.” – tłumaczył.
Jednak – jak powiedział – „samoobrona społeczeństwa, która w założeniu miała być tylko jedną, marginalną formą działalności, stała się na wielu terenach formą podstawową”. „Uważano, że przemocy komunistów należy przeciwstawiać argument siły, gdyż tylko to przemawia do nich i ich moskiewskich mocodawców. (...) Ludzie mówili, że jeżeli mają cierpieć represje lub stracić życia, to wolą, żeby to było wynikiem akcji zbrojnej niż politycznej” - dodał Frazik.
Dla dr. Tomasza Łabuszewskiego z warszawskiego IPN „historia Zrzeszenia WiN, to historia gigantycznych paradoksów, w których nic do niczego nie pasuje”. „Zmieniając konspirację wojskową na konspirację społeczno-obywatelską chciano otrzepać się z tych wszystkich obciążeń wynikających z istnienia gromady ludzi ukrywających się po lasach, a zarazem zachować możliwość wojskowego oddziaływania na to, co dzieje się w kraju” - wskazał. W jego ocenie takie działanie nie mogło się udać. Według Łabuszewskiego najważniejszym osiągnięciem WIN było utworzenie siatki wywiadowczej. „W 1945 r. miała ona wejście do wszystkich instytucji zarządzanych przez komunistów” - podkreślił. Przygotowała liczący ponad 70 stron raport dotycząc zbrodni komunistycznych w Polsce.
Seminarium naukowe „Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość w sprawie Niepodległej” była ostatnim wydarzeniem obchodów tegorocznego Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych przygotowanym przez Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL w Warszawie. (PAP)
Autor: Wojciech Kamiński
wnk/ aszw/ szuk/
