10 09 2020. Warszawa, księgarnia IPN przy ul. Postępu. Na zdj. od lewej: dr hab. Filip Musiał i dr Mateusz Szpytma, wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej. Źródło: IPN/S. Kasper
IPN zachęca do poznawania dziejów Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” , które po II wojnie światowej podjęło walkę z komunistyczną władzą. Fenomen „WiN-u” polegał na tym, że było naturalnym kontynuatorem idei Armii Krajowej – podkreślił historyk, dr hab. Filip Musiał.
W ubiegłym tygodniu minęło 75 lat od powołania - 2 września 1945 r. - Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość" – polskiej cywilno-wojskowej organizacji konspiracyjnej, która przez pierwsze powojenne lata aktywnie sprzeciwiała się, często zbrojnie, z nadaną z Kremla władzą komunistyczną. Z tej okazji IPN przedstawił w czwartek w Warszawie swoje najnowsze publikacje na temat Zrzeszenia "WiN".
"Zrzeszenie +Wolność i Niezawisłość+ to największa organizacja podziemna, która funkcjonowała w Polsce po drugiej wojnie światowej" - przypomniał na briefingu prasowym wiceprezes IPN Mateusz Szpytma. Podkreślił przy tym, że choć Zrzeszenie "WiN" działało zaledwie dwa lata, to jednak stanowi bardzo ważną część historii Polski. "IPN zajmuje się badaniem Zrzeszenia +Wolność i Niezawisłość+ od początku swojego istnienia" - dodał Szpytma, przypominając m.in. zasługi prezesa IPN w latach 2005-2010 śp. Janusza Kurtyki w upowszechnianiu wiedzy o powojennym podziemiu antykomunistycznym.
75 lat temu założono konspiracyjne Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość”
Wiceprezes IPN przypomniał też, że w czwartek mija 73. rocznica skazania w tzw. procesie krakowskim działaczy Zrzeszenia "WiN" oraz Polskiego Stronnictwa Ludowego. Proces - jak podkreślili historycy IPN - wzorowany na sowieckim wymiarze "sprawiedliwości", miał charakter pokazowy i był elementem kampanii propagandowej mającej skompromitować i unicestwić antykomunistyczną opozycję polityczną oraz zastraszyć jej zwolenników.
"Mamy też jeszcze jedną rocznicę, bo dwa tygodnie temu mieliśmy też 75. rocznicę przemianowania Stronnictwa Ludowego +Roch+ w Polskie Stronnictwo Ludowe pod kierownictwem Wincentego Witosa i Stanisława Mikołajczyka. I to właśnie te dwie organizacje - ta pierwsza, najważniejsza podziemna i konspiracyjna - Zrzeszenie +Wolność i Niezawisłość+ oraz ta druga najważniejsza, ale legalnie działająca opozycja - rozpoczęły działalność mniej więcej w tym samym czasie i też w tym samym czasie, po dwóch latach, tę działalność niezależną zakończyły, a ich działacze znaleźli się na ławach sądowych" - mówił Szpytma.
"Celem zrzeszenia jest wywalczenie wprowadzenia w Polsce w życie zasad demokracji w zachodnioeuropejskim znaczeniu tego określenia. W ten sposób mają być uzyskane warunki do swobodnej wewnętrzno-politycznej walki o dusze i charakter Narodu Polskiego, o uzdrowienie i unowocześnienie społecznego i gospodarczego ustroju Rzeczypospolitej oraz o właściwe miejsce i sprawiedliwe warunki rozwoju Narodu Polskiego w rodzinie narodów Europy"
Wśród najnowszych publikacji IPN na temat "WiN-u" znalazła się książka "Zrzeszenie +Wolność i Niezawisłość+ 1945-1948", będąca zbiorem popularnonaukowych artykułów, m.in. Tomasza Łabuszewskiego i Kazimierza Krajewskiego, przybliżających historię Zrzeszenia. Zbiór ten powstał pod redakcją historyków Wojciecha Frazika i Filipa Musiała, których teksty także znajdują się w zbiorze. Mottem publikacji jest fragment regulaminu "WiN" z września 1945 r.
"Celem zrzeszenia jest wywalczenie wprowadzenia w Polsce w życie zasad demokracji w zachodnioeuropejskim znaczeniu tego określenia. W ten sposób mają być uzyskane warunki do swobodnej wewnętrzno-politycznej walki o dusze i charakter Narodu Polskiego, o uzdrowienie i unowocześnienie społecznego i gospodarczego ustroju Rzeczypospolitej oraz o właściwe miejsce i sprawiedliwe warunki rozwoju Narodu Polskiego w rodzinie narodów Europy" - czytamy.
"Zrzeszenie +Wolność i Niezawisłość+ było największą organizacją konspiracyjną, która działała w skomunizowanej Polsce po rozwiązaniu Polskiego Państwa Podziemnego, a jednocześnie jej fenomen polegał na tym, że była ona naturalnym kontynuatorem idei Armii Krajowej" - podkreślił na briefingu w Warszawie dr hab. Filip Musiał, który kieruje pracami Oddziału IPN w Krakowie. Historyk zwrócił też uwagę, że Zrzeszenie "WiN", choć na początku miało mieć charakter społeczno-polityczny, to jednak ze względu na brutalne represje ze strony władzy komunistycznej nabrało charakteru zbrojnego.
Dr Wojciech Frazik: Odezwa Rzepeckiego była aktem bezradności
Poza pracą zbiorą IPN przedstawił także broszurę "Pod czerwonym pręgierzem. Proces krakowski WiN i PSL w 1947 roku", a także najnowszy "Biuletyn IPN", którego głównym tematem jest Zrzeszenie "Wolność i Niezawisłość".
Podczas briefingu dotyczącego nowych publikacji o Zrzeszeniu "WiN" dziennikarze mieli okazję obejrzeć także księgarnię IPN w nowej siedzibie Instytutu. Obecnie Centrala IPN znajduje się przy ul. Postępu 18, dokąd przeniosła się z pobliskiej ul. Wołoskiej 7. IPN informował o tym w połowie sierpnia.
Józef Franczak (1918-1963)
Zrzeszenie "Wolność i Niezawisłość" (WiN) zostało powołane do życia 2 września 1945 r. przez grupę wyższych oficerów Komendy Głównej Armii Krajowej z płk. dypl. Janem Rzepeckim ps. "Ożóg", "Ślusarczyk" na czele. Zakładano, że będzie to działająca w konspiracji organizacja polityczna, stawiająca sobie za cel mobilizację społeczeństwa do zachowania niezłomnej postawy niepodległościowej przed zbliżającymi się wyborami parlamentarnymi. Do struktur "WiN-u" należeli m.in. tacy legendarni polscy żołnierze, jak mjr Hieronim Dekutowski "Zapora", płk. Łukasz Ciepliński i st. sierż. Józef Franczak "Laluś". (PAP)
nno/ wj/
