Muzeum papiernictwa w Dusznikach Zdroju, fot. PAP/Adam Hawałej
Przedstawicieli pięciu państw wspólnie dążą do wpisania Europejskich Młynów Papierniczych z ery przedindustrialnej na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO - podał na swojej stronie resort kultury.
Jak poinformowano przedstawiciele Polski, będącej liderem wpisu, oraz Czech, Hiszpanii, Niemiec i Włoch podczas konferencji w Dusznikach Zdroju rozpoczną pracę nad przygotowaniem wniosku o ocenę wstępną do UNESCO. Wniosek ma zostać przekazany do Centrum Światowego Dziedzictwa do 15 września 2025 r. Jeśli ocena wstępna wypadnie pomyślnie, strony będą mogły opracować wniosek nominacyjny.
"Nasze wspólne dążenie do zachowania europejskiego dziedzictwa kulturowego jednoczy nas ponad granicami. Dzięki temu Europa pozostaje kontynentem o bogatej i żywej tożsamości, inspirującej przyszłe pokolenia. Dzisiejsze spotkanie jest doskonałą okazją do wymiany doświadczeń, pomysłów i planów dotyczących przyszłości europejskich młynów papierniczych" – powiedziała sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bożena Żelazowska.
Jak zaznaczyła, wpisanie Europejskich Młynów Papierniczych na krajowe listy informacyjne UNESCO przez wszystkie państwa partnerskie: Czechy, Hiszpanię, Niemcy, Włochy i Polskę to ogromny sukces. "Każda papiernia jest przykładem rozwoju technologii, architektury i kultury począwszy od XVI wieku, dokumentując tradycję produkcji papieru w Europie. Warto zaznaczyć, że na naszym kontynencie pozostało około 25 papierni, w których papier produkowano ręcznie. Ta wyjątkowa obecność zasługuje na najwyższą ochronę i wsparcie" – podkreśliła Żelazowska.
Od XVI do XIX w. Europa - jak przypomniał resort - odgrywała wiodącą rolę w przemyśle papieru czerpanego. Powstało wówczas wiele tysięcy młynów papierniczych, z których do dziś przetrwało jedynie ok. 25. "Żaden do tej pory nie trafił na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, co stanowi poważną lukę w prezentacji historii cywilizacji. Wpis na Listę zapewni im ochronę i promocję jako ważnych elementów kulturowego dziedzictwa dla całej Europy" - wskazano.
Proponowana międzynarodowa nominacja seryjna to wybrana grupa sześciu papierni w pięciu krajach. Obejmuje kluczowe przedindustrialne europejskie regiony produkujące papier: Półwysep Iberyjski i Półwysep Apeniński, przez które produkcja papieru rozprzestrzeniła się na Europę Środkową, gdzie produkcja papieru rozwijała się przez stulecia.
W 2024 r. pięć państw – Polska, jako lider wpisu, Czechy, Hiszpania, Niemcy i Włochy – złożyło wspólnie wniosek o wpis wybranych młynów na Listę informacyjną UNESCO. Do wpisu zostały zgłoszone najcenniejsze historyczne młyny papiernicze, które wskazują na wiodącą rolę Europy w przemyśle papieru czerpanego od XVI w. Są to młyny: w Dusznikach-Zdroju (Polska), Velkych Losinach (Czechy), Capellades (Hiszpania), Homburgu (Niemcy), Niederzwoenitz (Niemcy) i Pescii (Włochy). Wniosek uzyskał akceptację.
Kolejnym etapem po wpisaniu na Listę informacyjną UNESCO - jak podał MKiDN - jest przygotowanie wniosku o ocenę wstępną do UNESCO. W proces zaangażowane są wszystkie strony wniosku. Prace rozpoczną się podczas konferencji w Dusznikach-Zdroju. Polska jako lider wniosku o wpis, przygotowała pod kierownictwem prof. Bogusława Szmygina i dr hab. Macieja Szymczyka wstępną analizę porównawczą zgłoszonych młynów papierniczych.
Przygotowując wniosek o ocenę wstępną strony skupią się na udokumentowaniu wspólnych cech dla każdego z młynów w trzech kategoriach: „papier jako medium rozwoju cywilizacji”, „zabytki przemysłowe i technologiczne” oraz „historia młynów papierniczych”. Specjalny formularz uwzględniający komponenty przyszłej nominacji, ma zostać przekazany do Centrum Światowego Dziedzictwa w terminie do 15 września br.
Ciała doradcze UNESCO będą miały rok na przejrzenie przedstawionej dokumentacji, po czym przekażą swoją ocenę do Sekretariatu UNESCO oraz stronom przyszłej nominacji. Jeśli ocena wstępna wypadnie pomyślnie, strony będą mogły opracować wniosek i przedstawić go do oceny Komitetowi Światowego Dziedzictwa.
"Elementem każdej nominacji na Listę Światowego Dziedzictwa jest przedstawienie planu zarządzania zgłoszonym dobrem. Dlatego podczas międzynarodowego spotkania partnerzy wniosku będą pracować również nad stworzeniem wspólnego komitetu, który opracuje politykę ochrony, zrównoważonego zarządzania, monitorowania zagrożeń oraz promowania wszystkich wpisanych miejsc wśród społeczności lokalnych i szerzej" - dodał resort.
Pierwsze informacje o istnieniu młyna papierniczego w Dusznikach-Zdroju pochodzą z 1562 r. Dawniej budynek mieścił nie tylko manufakturę papieru, lecz był także siedzibą jej właścicieli, którzy posiadali tytuł szlachecki. Stąd unikatowa architektura papierni jest porównywana do szlacheckiego dworku.
Po II wojnie światowej w jej wnętrzach odkryto zespół polichromii na drewnie datowanych na XVII i XVIII w. Jedno z malowideł przedstawia biblijną scenę kuszenia Józefa przez żonę Putyfara. Do budynku młyna papierniczego przylega drewniana suszarnia wzniesiona ok. 1749 r. oraz reprezentacyjny pawilon wejściowy z XVII w., z mostkiem nadwieszonym nad rzeką Bystrzycą Dusznicką. Od 1968 r. historyczny młyn jest siedzibą Muzeum Papiernictwa – pomysłodawcy koncepcji międzynarodowego wpisu reliktów dawnego europejskiego papiernictwa na listę UNESCO.
Listę informacyjna UNESCO (Tentative List) tworzą obiekty proponowane do wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO przez konkretne państwo w okresie 10 lat od daty zgłoszenia. Obecnie na Liście informacyjnej UNESCO znajduje się 5 obiektów zlokalizowanych w Polsce: Europejskie Młyny Papiernicze (2024); Modernistyczne Centrum Gdyni (2019); Gdańsk – miasto wolności i pamięci (2005); Kanał Augustowski (2006) oraz Pienińska dolina Dunajca (2006). (PAP)
akn/ aszw/
