Warszawa, 19.03.2024. Zastępca prezesa IPN Mateusz Szpytma (C) podczas uroczystości wręczenia Krzyży Wolności i Solidarności działaczom opozycji niepodległościowej z lat 1956–1989, w Pałacu Staszica. Fot. PAP/R. Guz
Uroczystość wręczenia odznaczeń byłym działaczom opozycji niepodległościowej z lat 1956-89 odbyła się w Sali Lustrzanej Pałacu Staszica w Warszawie. W imieniu prezydenta Andrzeja Dudy Krzyże Wolności i Solidarności wręczył zastępca prezesa Instytutu Pamięci Narodowej dr Mateusz Szpytma.
"Są tu dziś wśród nas działacze Solidarności, Niezależnego Zrzeszenia Studentów, Konfederacji Polski Niepodległej, Grup Oporu +Solidarni+, Solidarności Rolników Indywidualnych oraz innych organizacji podziemnych. Są tu osoby urodzone jeszcze w II RP, ale także znacznie młodsi. Najmłodszy z was urodził się w 1966 r. Jest osoba, która działała w 1968 r., są tacy, którzy byli aktywni jeszcze w 1989 r. Choć pochodzicie z różnych środowisk, łączy was wolność i Solidarność" - mówił dr Mateusz Szpytma podczas uroczystości.
Krzyżem Wolności i Solidarności odznaczeni zostali: Andrzej Jerzy Bierzyński, Józef Wojciech Broniszewski, Tomasz Włodzimierz Chmielewski, Grzegorz Tomasz Chyłek, Andrzej Krzysztof Ciołkowski, Stanisław Jan Dobiesz, Elżbieta Guzowska, Kazimierz Kalinowski, Hanna Janina Kałuska, Grzegorz Piotr Kopeć, Andrzej Krasuski, Kazimierz Mierzejewski, Mirosława Cecylia Nowak, Adam Pietrzak, Kazimierz Julian Porębski, Bogdan Rybicki, Wojciech Jan Sobolewski, Józef Wąsowski, Józef Tadeusz Zalewski i Ryszard Krzysztof Zieliński oraz pośmiertnie Zbigniew Melak.
Krzyż Wolności i Solidarności został ustanowiony przez Sejm RP 5 sierpnia 2010 r. Po raz pierwszy przyznano go w czerwcu 2011 r., przy okazji obchodów 35. rocznicy protestów społecznych w Radomiu (1976). Krzyż nadawany jest przez Prezydenta RP na wniosek prezesa IPN działaczom opozycji wobec dyktatury komunistycznej, za działalność (w latach 1956–1989) na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowanie praw człowieka w PRL.
"Przed laty łączyło was pragnienie wolnej i demokratycznej Polski i niezgoda, na to co działo się w okresie komunistycznego zniewolenia. Zapewne większość z was nie spodziewała się tego, że jeszcze za swojego życia doczekacie wolnych wyborów, że przestanie istnieć PRL i nastanie wolna Rzeczpospolita Polska. Po wielu latach państwo polskie dziękuje wam za waszą pracę, która miała na celu odzyskanie niepodległości i wolności. To właśnie wasza działalność przyczyniła się do tego, że dziś żyjemy w wolnej Polsce" - dodał Szpytma.
Wiceprezes IPN ocenił, że odznaczeni "byli i są częścią ważną społeczeństwa, które kocha wolność, solidarność, niepodległość". Przypomniał także postać odznaczonego pośmiertnie współorganizatora Kręgu Pamięci Narodowej i Komitetu Katyńskiego Zbigniewa Melaka (1954-1994).
"Dbał o to, by w czasach PRL, gdy nie można było mówić o zbrodni katyńskiej, nie zapomniano o jej ofiarach i kultywował pamięć o nich" - wyjaśnił.
"Chcę państwu podziękować za waszą wspaniałą postawę w czasach zniewolenia. Archiwum IPN realizuje wiele zadań, lecz zadania związane z Krzyżem Wolności i Solidarności jest dla nas nie tylko obowiązkiem, ale wielkim zaszczytem i wyróżnieniem. Wszyscy, którzy przy tym pracujemy czujemy dumę i cieszymy się, że choć w ten sposób możemy wyrazić wdzięczność za waszą walkę. Chylę przed nią czoła" - powiedziała dyrektor Archiwum IPN, Marzena Kruk.
"Dokładamy wszelkich starań, by uhonorować wszystkich, którzy zasłużyli na to odznaczenie, ale sami nie zdołamy tego osiągnąć. Apeluję, do zgromadzonych tu, i do wszystkich stowarzyszeń, przedstawicieli Solidarności i mediów, abyście państwo pomogli nam w dotarciu do wszystkich, którzy to odznaczenie powinni otrzymać" - dodała.
Krzyż Wolności i Solidarności został ustanowiony przez Sejm RP 5 sierpnia 2010 r. Po raz pierwszy przyznano go w czerwcu 2011 r., przy okazji obchodów 35. rocznicy protestów społecznych w Radomiu (1976). Krzyż nadawany jest przez Prezydenta RP na wniosek prezesa IPN działaczom opozycji wobec dyktatury komunistycznej, za działalność (w latach 1956–1989) na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowanie praw człowieka w PRL. W listopadzie 2011 powołany został zespół do spraw realizacji wniosków o nadanie odznaczenia Krzyż Wolności i Solidarności, który zajmuje się merytorycznym i formalnym opracowywaniem wniosków, w tym przeprowadzaniem wymaganych kwerend archiwalnych. Do końca 2023 r. odznaczono 8606 osób. Pierwowzorem Krzyża Wolności i Solidarności jest Krzyż Niepodległości ustanowiony w 1930 r. (PAP)
autor: Maciej Replewicz
mr/ dki/ pat/
