M. Gawin: dysponujemy planami Pałacu Saskiego z międzywojnia, by go odtworzyć jeden do jednego

7 lipca na pl. Piłsudskiego w Warszawie odbyła się uroczystość przekazania przez prezydenta Andrzeja Dudę na ręce marszałek Sejmu Elżbiety Witek projektu ustawy o odbudowie Pałacu Saskiego, a także Pałacu Brühla oraz kamienic przy ulicy Królewskiej w Warszawie.

Gawin, pytana w telewizji wPolsce.pl o to, dlaczego tak długo trzeba było czekać na decyzję ws. odbudowy Pałacu Saskiego wskazała, że "cała odbudowa Warszawy zawsze podlegała decyzjom politycznym, które były motywowane historyką symboliczną i bieżącą polityką".

Przypomniała, że odbudowa Zamku Królewskiego w Warszawie nie uzyskała zgody ani Bolesława Bieruta ani Władysława Gomułki. "To dopiero stało się możliwe w 1970 roku za Gierka" - zauważyła.

CZYTAJ TAKŻE

Prezydent: odbudowa Pałacu Saskiego to ogromne dzieło o charakterze symbolicznym

Podkreśliła, że tylko dzięki konserwatorom i architektom, którzy o to walczyli, oraz mieszkańcom Warszawy, stolica nie stała się miastem socrealizmu i modernizmu tak, jak miało być pierwotnie. "Niestety oni nie uzyskali zgody na odbudowę Pałacu Saskiego" - powiedziała Gawin.

„Pałac Saski nie został odbudowany ze względu na funkcję, jaką nadał mu Piłsudski w zasadzie już od 1920 roku. To miejsce, w którym zostały złamane szyfry w czasie wojny polsko-bolszewickiej. To według mnie największa przyczyna tego, że do odbudowy Pałacu Saskiego władza komunistyczna od samego początku odnosiła się bardzo wrogo. To jest też miejsce, w którym był Sztab Główny [Wojska Polskiego – przyp. PAP] i to jest też miejsce, gdzie złamano szyfry Enigmy” – przekazała M. Gawin.

Wskazała, że "Pałac Saski nie został odbudowany ze względu na funkcję, jaką nadał mu Piłsudski w zasadzie już od 1920 roku". "Jest to miejsce, w którym zostały złamane szyfry w czasie wojny polsko-bolszewickiej. To według mnie jest największa przyczyna tego, że do odbudowy Pałacu Saskiego władza komunistyczna od samego początku odnosiła się bardzo wrogo. To jest też miejsce, w którym był Sztab Główny (Wojska Polskiego - przyp. PAP) i to jest też miejsce, gdzie złamano szyfry Enigmy" - przekazała Gawin.

Odnosząc się do komentarzy niektórych ekspertów, którzy mówią, że Pałac Saski to "rosyjski budynek i willa Skwarcowa" powiedziała: "Piłsudski po 1918 roku nie mógł wysadzić w powietrze całej Warszawy. Tutaj był zabór rosyjski. Kazał wysadzić w powietrze Sobór Aleksandra Newskiego, jako symbol przede wszystkim, dominacji rosyjskiej przez ten kontekst prawosławia, natomiast jeśli chodzi o Pałac Saski on celowo nadał mu inną symbolikę".

Jak mówiła, "to właśnie Piłsudski odpowiada za to, że w latach 1924-25 tam zlokalizowano Grób Nieznanego Żołnierza, czyli tam było serce Warszawy". "Ta symbolika Pałacu Saskiego, która została nadana w latach międzywojennych, jest tak bogata, że nic dziwnego, że władze komunistyczne po wojnie kategorycznie zabroniły odbudowy" - oceniła podsekretarz stanu w MKDNiS.

CZYTAJ TAKŻE

Dr hab. M. Czapelski o odbudowie Pałacu Saskiego: do przeszłości nie ma łatwego powrotu

Według niej to "funkcja Pałacu Saskiego zadecydowała o zaniechaniu odbudowy".

Na pytanie, w jakiej formie zostanie odbudowany Pałac Saski Gawin przekazała, że "dysponujemy pełnymi planami, rzutami z lat międzywojennych". "W 1924 roku on był przebudowany, wnętrza były niehistoryczne, w tych wnętrzach były urzędy. Całość tych planów i rzutów mamy zachowane do dzisiaj i wspaniale, bo nie musimy się tylko posiłkować przekazem ikonograficznym, czyli zdjęciami, ale mamy pełne plany, możemy to odtworzyć jeden do jednego" - podkreśliła wiceminister kultury.

Pałac Saski, który wzniesiono w wyniku rozbudowy XVII-wiecznego pałacu Jana Andrzeja Morsztyna, był wielokrotnie przebudowywany w kolejnych wiekach. W okresie II Rzeczypospolitej był siedzibą Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, a sąsiedni Pałac Brühla był siedzibą MSZ. Po zniszczeniu Pałacu Saskiego przez Niemców pod koniec grudnia 1944 r. jedynym śladem po nim pozostał fragment trzech środkowych arkad, w których znajduje się Grób Nieznanego Żołnierza - symboliczna mogiła upamiętniająca bezimiennych żołnierzy poległych w obronie Polski, miejsce obchodów najważniejszych świąt państwowych. (PAP)

autor: Katarzyna Krzykowska

ksi/ pat/