Obchody 80. rocznicy oswobodzenia KL Stutthof, odbywające się przed Pomnikiem Walki i Męczeństwa na terenie Muzeum w Sztutowie. PAP/Andrzej Jackowski
Marszałek Senatu Małgorzata Kidawa-Błońska w trakcie uroczystości 80. rocznicy wyzwolenia obozu KL Stutthof w Sztutowie (Pomorskie) powiedziała, że historia obozu przypomina, do czego prowadzi zorganizowana nienawiść, pogarda wobec drugiego człowieka i milczenie wobec zła. Podkreśliła, że historia powinna być nauczycielką, a zbyt często bywa lekceważona.
Uroczystości rocznicowe upamiętniające wyzwolenie obozu KL Stutthof zorganizowano w piątek przed pomnikiem Walki i Męczeństwa na terenie Muzeum Stutthof w Sztutowie.
Marszałek Senatu Małgorzata Kidawa-Błońska podkreśliła, że to miejsce jest naznaczone cierpienie, bólem i niewyobrażalnym okrucieństwem. "Stoimy na ziemi, która 80 lat temu była świadkiem ogromnej tragedii. Jednej z największych w dziejach ludzkości" - powiedziała.
Przypomniała, że obóz KL Stutthof był pierwszym niemieckim nazistowskim obozem koncentracyjnym utworzonym poza granicami III Rzeszy i ostatnim wyzwolonym. "Był miejscem, gdzie człowiek stał się ofiarą nieludzkiego systemu, a zbrodnia została wpisana w codzienność" - podkreśliła marszałek.
Dodała, ż 80 lat temu zakończyła się gehenna tysięcy ludzi zamkniętych za drutami tego obozu. "Wielu z nich nie doczekało wyzwolenia, zostali zamordowani wcześniej, zakatowani, zagłodzeni, poniżeni, odarci z godności" - powiedziała i przypomniała o zimowej ewakuacji obozu w 1945 roku zwanym marszem śmierci.
Opowieść o „wyzwoleniu” Stutthofu przez Armię Czerwoną jest bardzo niejednoznaczna
"Historia Stutthofu przypomina nam, do czego prowadzi zorganizowana nienawiść, pogarda wobec drugiego człowieka, milczenie wobec zła. Kiedy za naszą wschodnią granicą toczy się wojna, w której znowu cierpią niewinni ludzie, w której giną ludzie, niszczone są domy, a deportacje i zbrodnie wojenne przestają być tylko wspomnieniami XX wieku, musimy mówić o przeszłości z jeszcze większym poczuciem odpowiedzialności, bo historia, choć powinna być nauczycielką, zbyt często bywa lekceważona" - powiedziała marszałek.
Podkreśliła, że w "tych niespokojnych czasach", kiedy podsycana jest agresja i nienawiść, kiedy kłamstwo infekuje nasze życie, historia więźniów i ich indywidualne losy muszą być przypomniane" - zaznaczyła.
W trakcie uroczystości odczytano list od prezydenta Andrzeja Dudy. Przypomniał w nim, że jest to miejsce wstrząsających zbrodni ludobójstwa oraz ogromu ludzkich cierpień, jakie przyniosła światu obłędna ideologia hitleryzmu, wojna rozpętana przez III Rzeszę i terror na ziemiach przez nią zagarniętych. "KL Stutthof jest symbolem szczególnie wymownym, bo jego przerażająca historia obejmuje niemal cały okres wojny" - dodał.
W liście prezydent przytoczył historię powstania obozu i jego wyzwolenia. "Mija właśnie 80 lat od chwili, gdy gehenna więźniów Stutthofu dobiegła kresu. Nigdy jednak nie umilknie dobiegający stąd przenikliwy, choć bezgłośny krzyk ofiar" – napisał.
Dodał, że uroczystość, podobnie jak poprzednie, jest poświęcona nie tylko przeszłości, lecz również zwrócona w przyszłość. "Wypełniając powinność pamięci względem zamordowanych w tym obozie i wszystkich ofiar niemieckiego nazizmu, stale odnawiamy zarazem nasze zobowiązanie, by zło, jakim naznaczona została historia XX wieku, nigdy już się nie powtórzyło. Musimy być czujni wobec wszelkich przejawów szowinizmu, antysemityzmu i pogardy dla innych narodów i ludzi" - napisał prezydent.
W liście podkreślił, że musimy być świadomi, że nienawiść zaćmiewa umysł człowieka i zawsze stanowi pierwszy stopień do piekła na ziemi. "Wśród zagrożeń, jakie niesie obecny czas, tylko zdecydowana, solidarna postawa ludzi dobrej woli oddanych fundamentalnym wartościom może być skutecznym orężem w walce ze złem. To nasza odpowiedź na głos przestrogi płynący z miejsc kaźni i męczeństwa, takich jak KL Stutthof" - podkreślił prezydent Duda.
W uroczystościach wzięli udział byli więźniowie KL Stutthof: Helena Majkowska, Maria Kowalska, Petronela Brywczyńska i Andrzej Kaźmierczak. Byli także ambasadorowie Izreala Jaakow Finkelstein i Litwy Valdemaras Sarapinas, konsulowie oraz samorządowcy i mieszkańcy.
Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady KL Stutthof działał 2077 dni. Był pierwszym i najdłużej działającym obozem zagłady na terenie współczesnej Polski. Powstał 2 września 1939 r. nieopodal miejscowości, która dziś nosi nazwę Sztutowo, a która przed II wojną światową wchodziła w skład Wolnego Miasta Gdańska. Początkowo obóz był przeznaczony dla Polaków z Pomorza. Od 1942 r. do obozu zaczęli trafiać Polacy z innych regionów, w tym w 1944 r. uczestnicy Powstania Warszawskiego, a także Żydzi i grupy osób innych narodowości - Rosjanie, Norwedzy czy Węgrzy.
Z czasem z niewielkiego obozu KL Stutthof rozrósł się do ponad 120 ha, miał też liczne podobozy. W styczniu 1945 r. Niemcy rozpoczęli pieszą ewakuację około połowy z 24 tys. przebywających wówczas w KL Stutthof więźniów. 2 tys. spośród nich uciekło po drodze. Mróz, słabe zaopatrzenie w żywność sprawiły, że kolejne 2 tys. więźniów zmarło w drodze, a ponad drugie tyle – niebawem po przybyciu do miejsca tymczasowego zakwaterowania. Z końcem kwietnia obóz zajęła kilkunastotysięczna rzesza uciekającej ze wschodu niemieckiej ludności cywilnej i resztki pozostających na Mierzei Wiślanej żołnierzy Wehrmachtu. W nocy z 8 na 9 maja niemieckie jednostki wojskowe skapitulowały.
Od 1939 do 1945 r. do obozu Stutthof trafiło w sumie około 110 tys. więźniów. Liczbę ofiar obozu szacuje się na 65 tys. Muzeum Stutthof w Sztutowie powstało w 1962 r. staraniem byłych więźniów. Muzeum działa na liczącej ok. 20 ha części dawnego obozu, na której zachowała się część budynków tzw. starego obozu, w tym komora gazowa, komendantura z garażami, przestrzeń ogrodów warzywnych i szklarni. Na terenie muzeum są też zrekonstruowane krematoria i fragmenty tzw. nowego obozu i obozu żydowskiego.(PAP)
pm/ dki/
