Lichtarz pozyskany przez Muzeum Archidiecezji Warmińskiej. Fot. Muzeum Archidiecezji Warmińskiej
Muzeum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie pozyskało do zbiorów m.in. cynowy lichtarz z XVII w. i trzy kielichy mszalne z XVIII w. - wszystkie przedmioty znajdowały się w małym wiejskim kościele w Czernikach pod Kętrzynem. Z kościoła we wsi Butryny muzeum pozyskało relikwiarz, koszulki i korony zdobiące obraz.
Dyrektor Muzeum Archidiecezji Warmińskiej (MAW) ks. dr Zbigniew Czernik poinformował PAP, że kielichy i cynowy lichtarz w ostatnim czasie znajdowały się w małym, wiejskim kościele w Czernikach pod Kętrzynem. Jest to tzw. kościół dojazdowy parafii w Karolewie.
- Trzy kielichy datowane są na pierwszą połowę, a nawet pierwszą ćwierć XVIII wieku. Świadczą o tym punce umieszczone na stopach kielichów, które wskazują bezspornie, że zostały one wykonane w warsztatach w Królewcu - powiedział ks. dr Czernik. Prosta, skromna forma kielichów sugeruje, że wykonano je na użytek wiejskich kościołów.
- Czas, w którym powstały te kielichy to okres, w którym Warmia i jej kościoły odbudowują się po tzw. potopie szwedzkim. W czasie potopu kościoły zostały ograbione i po nim, właśnie w XVIII w. wykonywano m.in. nowe przedmioty do sprawowania liturgii. Stąd też XVIII wiek na terenach diecezji warmińskiej ówczesnej to jest wiek działania wielu warsztatów złotniczych, m.in. w Królewcu, Elblągu, czy Olsztynie - powiedział ks. dr Czernik.
Największy kielich jest wykonany ze srebra, a na kryzie stopy ma wybite trzy punce i wężyk probierczy. - Ten kielich jest ciekawy, bo on jest dosyć duży jak na kielichy mszalne. Były przypuszczenia, że to nie kielich, a puszka na komunikanty, w której dziś brak pokrywki. Jednak brzegi czaszy są wywinięte, co wskazuje na jego przeznaczenie jako kielicha - ocenił dyrektor MAW.
Na jednym z mniejszych kielichów wybita jest pruska punca kontrybucyjna z pierwszej połowy XIX wieku. Przedstawia ona orła pruskiego. - Ten kielich jest trochę podniszczony, powyginany, widać, że czas go nie oszczędzał - ocenił ks. dr Czernik i dodał, że na wielu wyrobach złotniczych, których używano w okresach wojen są wybite punce kontrybucyjne.
Na ostatnim z kielichów, na spodzie stopy, wybito napis, że kielich ten razem z pateną ważył 66 skojców. Patena się nie zachowała. Data powstania kielicha 1710 rok.
Z kościoła w Czernikach do MAW trafił też wysoki na 66 cm cynowy lichtarz, na którym widać napis fundacyjny oraz datę - 1661 rok. Na razie nie udało się ustalić kim były osoby, które widnieją w inskrypcji, ani gdzie używano świecznika. Jego stan wymaga konserwacji.
Z kościoła w podolsztyńskich Butrynach do zbiorów muzealnych trafiły barokowe sukienki i korony zdobiące obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem oraz krzyż relikwiarzowy. Za zgodą arcybiskupa warmińskiego krzyż został otworzony - w środku znajdowały się umieszczone na poduszeczkach cztery kości, prawdopodobnie dłoni. Ks. dr Czernik dodał, że wewnętrz krzyża, w jego dolnej części, były też dwa złożone w kostkę dokumenty. Na razie udało się odczytać tylko jeden z nich - datowany na 1740 rok i wystawiony przez wikariusza generalnego Rzymu kardynała Giovanniego Antonia Guadagniego (1674 -1759).
Udało się odczytać, że relikwie pochodzą z katakumb św. Pryscylli, wymieniono też cztery imiona świętych, z których odczytać można było trzy - św. Aureusa, św. Heliodora, św. Benigny.
Wszystko wskazuje na to, że relikwiarz był otwierany w 1948 roku, bo puste przestrzenie w jego wnętrzu wypełnione były watą. Dodatkowo w środku był kawałek starej gazety - Słowa Powszechnego - w której była notka, że Śląsk Wrocław zdobył mistrzostwo Polski w siatkówkę (a zdobył w 1948 i 1950) i urywek artykułu o ONZ z datą 1948.
- Relikwie zostały zabezpieczone i przekazane do kurii archidiecezjalnej - dodał ks. Czernik.
Z Butryn do muzeum trafił też przydrożny krzyż i drewniana kapliczka słupowa, w której jest nisza do umieszczenia w niej figur.
Muzeum Archidiecezji Warmińskiej im. bpa Jana Obłąka posiada bogate zbiory malarstwa, rzeźby i rzemiosła artystycznego. Prezentowane są tam m.in. gotyckie rzeźby i ołtarze, czy manierystyczny konfesjonał z Tylży. Wśród zbiorów rzemiosła artystycznego szczególne znaczenie ma XIV w. kielich z Orzechowa, który do kaplicy zamkowej w Lidzbarku Warmińskim ufundował bp. Sorbom. Muzeum prezentuje też traktat anatomiczny oparty na sekcji zwłok Andreasa Vesaliusa z 1543 z rycinami Jana z Kalkaru. (PAP)
Wideo dostępne na: https://wideo.pap.pl/pap-media,101/muzeum-archidiecezji-warminskiej-pozyskalo-min-lichtarz-relikwiarz-i-kielichy-mszalne-,85937 oraz: https://wideo.pap.pl/pap-media,101/-muzeum-archidiecezji-warminskiej-pozyskalo-min-lichtarz-relikwiarz-i-kielichy-mszalne-,85936
jwo/ dki/
