Znak „Tobie Polsko”. Źródło: IPN
Na grobie pochowanego na cmentarzu w Mikołowie uczestnika powstań śląskich sierżanta sztabowego Alojzego Gabora pojawił się we wtorek znak pamięci „Tobie Polsko”. To część akcji Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach z okazji setnej rocznicy powstań śląskich.
Alojzy Gabor urodził się 9 sierpnia 1897 r. w Kobyli. Był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. W czasie I powstania śląskiego brał udział w walkach pod Rzuchowem i Pszowem jako dowódca kompanii 1 Batalionu 4 Pułku Piechoty Raciborskiej.
Dr hab. G. Bębnik: III Powstanie Śląskie było właściwie niewypowiedzianą wojną polsko-niemiecką
W czasie II powstania śląskiego był zastępcą dowódcy batalionu i dowódca kompanii brał udział w walkach w Gołkowicach i Godowie. Następnie zaangażował się w działalność plebiscytową. Podczas III powstania śląskiego pełnił funkcję adiutanta dowódcy w Pułku Piechoty Raciborskiej. 23 maja 1921 r. podczas walk pod Olzą został ciężko ranny.
Po zakończeniu działań powstańczych Gabor został komendantem powiatowym i likwidatorem powstania na powiat raciborski aż do dnia wkroczenia na jego teren Wojska Polskiego. Za działalność został odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami, Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi oraz Krzyżem POW. Zmarł 22 sierpnia 1961 r. w Mikołowie.
W czasie II powstania śląskiego był zastępcą dowódcy batalionu i dowódca kompanii brał udział w walkach w Gołkowicach i Godowie. Następnie zaangażował się w działalność plebiscytową. Podczas III powstania śląskiego pełnił funkcję adiutanta dowódcy w Pułku Piechoty Raciborskiej. 23 maja 1921 r. podczas walk pod Olzą został ciężko ranny.
Akcja oznaczania grobów znakiem pamięci opracowanym przez Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach rozpoczęła się 5 lipca 2021 r., w dniu setnej rocznicy zakończenia III powstania śląskiego. Znak pamięci „Tobie Polsko” ma formę proporczyka o rozmiarach ok. 20 na 8 cm, wykonanego z porcelany nagrobnej. Umieszczono na nim inwokację „Tobie Polsko”, pod którą znajduje się wizerunek orła otoczonego datami powstań, a poniżej napisy „Grób Powstańca Śląskiego” i „Instytut Pamięci Narodowej”.
Proporzec jest wzorowany na sztandarze powstańczym „Tobie Polsko”, który wykonano na początku 1920 r. w pracowni przy redakcji „Katolika” w Bytomiu i który obecnie znajduje się w zbiorach Muzeum Czynu Powstańczego w Górze Św. Anny. „Muzeum posiada także fotografię z uroczystości upamiętniającej uchwalenie Konstytucji 3 Maja, która przedstawia pochód mieszkańców wsi Osiek (pow. strzelecki, woj. opolskie) z tymże sztandarem niesionym przez A. Szulca do Rozmierzy. Uroczyści te obchodzono na całym Górnym Śląsku w niedzielę 2 maja 1920 r. i były to pierwsze legalne obchody tej rocznicy na tym terenie” - zaznacza IPN.
Historycy przypominają, że dzięki postanowieniom artykułu 88 Traktatu Wersalskiego o przeprowadzeniu plebiscytu, dla zapewnienia jego bezstronności, w lutym 1920 r. obszar plebiscytowy wyłączono z państwa niemieckiego i poddano kontroli wojsk alianckich, a pełnię władzy przejęła na nim Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa Górnego Śląska z gen. Henri Le Rondem na czele. Umożliwiło to Polakom legalne demonstrowanie swoich dążeń i używanie symboli narodowych.(PAP)
autor: Krzysztof Konopka
kon/ pat/
