Olena Udovenko odbiera nagrodę Semper Fidelis z rąk wiceprezesa IPN Karola Polejowskiego podczas gali na Zamku Królewskim w Warszawie, fot. PAP/P. Nowak
Na Zamku Królewskim w Warszawie w poniedziałek odbyła się gala, podczas której wręczone zostały nagrody Semper Fidelis. Prezes IPN przyznaje je od 2019 r. osobom i organizacjom zasłużonym dla kultywowania tradycji i kultury polskiej na dawnych Kresach Wschodnich.
W tym roku nagrody Semper Fidelis otrzymało czworo społeczników i jedno stowarzyszenie. Prezes IPN przyznał też jedno wyróżnienie.
Wśród nagrodzonych w poniedziałek osób był Mirosław Gajewski, muzealnik i samorządowiec z Wileńszczyzny. W swoich badaniach koncentruje się szczególnie na działalności Armii Krajowej na tym terenie. Udało się mu zlokalizować nieznane wcześniej groby żołnierzy Armii Krajowej w rejonie wileńskim. Z własnych środków i przy wsparciu Związku Polaków na Litwie doprowadził do wykonania dwóch kamiennych nagrobków dla żołnierzy AK. Jest jednym z organizatorów cyklicznych obchodów rocznicy pod Krawczunami (największego starcia stoczonego przez AK w lipcu 1944 r. w ramach operacji „Ostra Brama” – PAP).
Urodził się w Wilnie w rodzinie pielęgnującej polskie zwyczaje i tradycje, co stało się źródłem jego zainteresowań. Studiował historię i administrację publiczną, jest autorem dwóch monografii – „Historie z okolic Wilna” oraz „Nasze podwileńskie Ojczyzny” - a także kilkudziesięciu artykułów w polskojęzycznej prasie wileńskiej. Od 2013 r. stoi na czele urzędu podwileńskiej gminy Zujuny.
Nagrodę Semper Fidelis otrzymała również Halina Kisłacz (nie mogła przyjechać na uroczystości – PAP). To społeczniczka i lekarka, a od 2004 r. prezeska Związku Polaków w Estonii, która angażuje się w ochronę polskiego dziedzictwa w tym kraju. Otacza opieką takie miejsca jak obelisk poświęcony Stefanowi Batoremu w Valdze czy tablica w Tallinie upamiętniająca ucieczkę okrętu podwodnego ORP „Orzeł” (władze Estonii zatrzymały go we wrześniu 1939 w tallińskim porcie, ale polska załoga dokonała brawurowej ucieczki – PAP).
Halina Kisłacz prowadzi w Estonii bibliotekę, a także organizuje warsztaty języka polskiego. Za swoją działalność na rzecz środowisk polonijnych została odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej.
Trzecią osobą, która w poniedziałek została laureatem nagrody Semper Fidelis, była Olena Udovenko, prezeska Stowarzyszenia Miłośników Języka i Kultury Polskiej „Most Nadziei”, zaangażowana w upamiętnienie historii zbrodni katyńskiej i jej ofiar, a także rozpowszechnianie znajomości języka polskiego, kultury i tradycji na terenie Starobielska. Przez ponad 25 lat sprawowała opiekę nad Polskim Cmentarzem Wojennym w Starobielsku. Z jej inicjatywy organizowano tam obchody Dnia Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej, a także Święta Niepodległości Polski. Po tym jak w marcu 2022 r. leżący w obwodzie Ługańskim Starobielsk został okupowany przez wojska rosyjskie, musiała uciekać z kraju. Znalazła schronienie w prowadzonym przez stowarzyszenie Wspólnota Polska Domu Polonii w Pułtusku.
Pośmiertnie nagrodę otrzymał Tadeusz Marcinkowski, popularyzator Kresów, który aktywnie działał na rzecz upamiętnienia Wołynia. W dzieciństwie razem z matką i siostrą został wywieziony na Syberię. Jego ojciec, aresztowany przez NKWD, został zamordowany i pochowany w jednym z dołów śmierci w podkijowskiej Bykowni.
Nagrodę Semper Fidelis otrzymało w poniedziałek także Towarzystwo Przyjaciół Wilna i Ziemi Wileńskiej w Olsztynie – m.in. za wsparcie dla Polaków na Wileńszczyźnie oraz popularyzację historii, kultury i tradycji Wilna.
Wyróżnienie odebrała Marta Axentowicz-Bohosiewicz. Wraz z mężem założyła Fundację Ormiańską, która skupia polskich Ormian, kultywuje ich tradycje i historię nierozerwalnie związaną z polskimi Kresami Wschodnimi. Od kilkunastu lat w ramach projektu „Kuty nad Czeremoszem – mała stolica Ormian” organizuje wyjazdy do miejscowości będących historycznymi ojczyznami społeczności polskiej na Kresach Wschodnich.
Nagroda IPN Semper Fidelis została ustanowiona w 2019 roku przez prezesa IPN. Otrzymują ją osoby, instytucje i organizacje społeczne za szczególnie aktywny udział w upamiętnianiu dziedzictwa Kresów Wschodnich na terenie Rzeczypospolitej Polskiej oraz poza jej granicami, których działalność publiczna pozostaje zbieżna z ustawowymi celami IPN. Kandydatów do nagrody mogą zgłaszać instytucje, organizacje pozarządowe oraz indywidualne osoby.
Wyróżnienie ma charakter honorowy. Laureatów wyłania Kapituła, której przewodniczącym jest prezes IPN. Wśród laureatów poprzednich pięciu edycji nagrody (2019-2023) znalazło się 30 osób i organizacji, m.in. Społeczny Komitet Opieki nad Starą Rossą, Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich oraz stowarzyszenie Rodzina Ponarska.
Tegoroczna gala została objęta honorowym patronatem prezydenta RP. Jednym z patronów medialnych był portal historyczny Polskiej Agencji Prasowej Dzieje.pl. (PAP)
jkrz/ miś/
