Popiersie rotmistrza Witolda Pileckiego zostało odsłonięte we wtorek w Balatonboglar nad Balatonem w obecności m.in. ambasadora Polski na Węgrzech Jerzego Snopka i dyrektora Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN Adama Siwka.
Pomnik stanął przed Domem Przyjaźni Polsko-Węgierskiej w Balatonboglar, mieszczącym się w budynku, gdzie podczas II wojny światowej działała szkoła polska. Autorem popiersia jest rzeźbiarz Michał Wiśnios, który stworzył także stojące w Budapeszcie popiersie marszałka Józefa Piłsudskiego.
Podczas uroczystości burmistrz Balatonboglar Miklos Meszaros zwrócił uwagę na więzi polsko-węgierskie przejawiające się w wielu momentach historii. Przypomniał też sylwetkę proboszcza w Balatonboglar księdza Beli Vargi, dzięki życzliwości którego w mieście tym powstała polska szkoła.
Balatonboglar jest miejscowością, która odegrała istotną rolę w historii kontaktów polsko-węgierskich. Podczas II wojny światowej znajdował się tu obóz dla polskich uchodźców cywilnych i wojskowych, którzy napłynęli na Węgry po zaatakowaniu Polski przez Związek Sowiecki. Dzięki życzliwości władz węgierskich w mieście otwarto polskie liceum i gimnazjum, w którym do wkroczenia w 1944 roku Niemców edukację zdobyło około 600 polskich uczniów. Była to podczas wojny jedyna szkoła polska za granicą, gdzie można było zdać maturę po polsku.
„Witold Pilecki staje się coraz bardziej rozpoznawalną postacią – podkreślił w rozmowie z PAP dyrektor Siwek. - Jest to bohater rangi ponadlokalnej, symbol walki z dwoma totalitaryzmami, symbol wierności swojej ojczyźnie. Przede wszystkim jest znany z niezwykłej, brawurowej akcji w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz. Pewnie z tego względu ta sława międzynarodowa się rozszerza. Wiele inicjatyw, upamiętnień lokalnych na różną skalę jest realizowanych także poza granicami Polski”.
W swym przemówieniu Siwek zaznaczył, że Pilecki był postacią niezwykłą i wzorcową nie tylko jako żołnierz i bohater. Zwrócił uwagę, że był on w okresie dwudziestolecia międzywojennego bardzo aktywny jako obywatel.
„Poświęcił się rolnictwu. Urodził się w Wilnie, ale po zakończeniu wojny z bolszewikami przejął rodzinny majątek pod Lidą i z niezwykłym zaangażowaniem poświęcił się uprawie roli. To stało się jego drugą pasją” – powiedział, podkreślając, że jednocześnie Pilecki działał na rzecz podnoszenia poziomu życia i mobilizowania lokalnej społeczności. „Wiedział, że dobrobyt rodziny przekłada się na dobrobyt państwa” – podkreślił Siwek.
Po poświęceniu pomnika złożono pod nim wieńce, m.in. w imieniu prezydenta RP Andrzeja Dudy, przedstawicieli władz węgierskich oraz działaczy polonijnych, m.in. przewodniczącej Ogólnokrajowego Samorządu Polskiego na Węgrzech Marii Felfoeldi i szefowej Stowarzyszenia Katolików Polskich na Węgrzech pod wezwaniem św. Wojciecha Moniki Molnar.
Rotmistrz Witold Pilecki (1901-48) to uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, współzałożyciel Tajnej Armii Polskiej i żołnierz AK. Dobrowolnie poddał się aresztowaniu i wywózce do niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady Auschwitz, aby zdobyć informacje o obozie. W obozie włączył się w organizację ruchu oporu, a następnie przygotował pierwsze sprawozdania o Holokauście, znane dziś jako Raporty Pileckiego. Uciekł z obozu w kwietniu 1943 r.
Po upadku powstania warszawskiego wraz ze swoją kompanią ze Zgrupowania "Chrobry II" trafił do niewoli niemieckiej.
Wrócił do Polski, by prowadzić działalność wywiadowczą na rzecz II Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa. Został schwytany przez UB, był torturowany i w 1948 r. skazano go na karę śmierci. Wyrok wykonano 25 maja 1948 roku.
W 1995 r. Pilecki został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, a w 2006 - Orderem Orła Białego.
Z Balatonboglar Małgorzata Wyrzykowska (PAP)
mw/ ap/
