Walki o wyzwolenie Wilna. Patrol żołnierzy Armii Krajowej i sowieckich na ulicy Wielkiej. Źródło: Wikimedia Commons
W Miednikach na Wileńszczyźnie w czwartek późnym popołudniem rozpoczęły się obchody 79. rocznicy operacji „Ostra Brama” – próby wyzwolenia Wilna przez Armię Krajową spod niemieckiej okupacji przed wkroczeniem wojsk sowieckich. W Miednikach znajduje się grób nieznanego żołnierza – uczestnika operacji z 1944 roku.
W ramach obchodów polski Teatr "Studio" w Wilnie zaprezentował spektakl muzyczno-poetycki "Dziś do ciebie przyjść nie mogę". W uroczystościach udział wzięli lokalni mieszkańcy, przedstawiciele polskiej placówki dyplomatycznej w Wilnie oraz delegacja Oddziału IPN w Białymstoku na czele z jego dyrektorem dr Markiem Jedynakiem.
"Operacja +Ostra Brama+ była jednym z elementów szeroko zakrojonej w skali kraju operacji +Burza+ i miała na celu zdobycia Wilna" – przypomniał w rozmowie z PAP dyrektor Jedynak. Wskazał, że ten czyn zbrojny miał dwa cele: militarny, czyli zdobycie Wilna i polityczny. "Miał pokazać wkraczającym od wschodu oddziałom Armii Czerwonej i Związku Sowieckiemu, że polska siła jest, że są oddziały wojska polskiego w konspiracji, czyli Armii Krajowej, które są w stanie poświęcić to, co jest najważniejsze - zdrowie, życie dla obrony ojczyzny" – podkreślił dyrektor.
Na Górze Zamkowej żołnierze AK wywiesili biało-czerwoną flagę, jednak już po kilku godzinach została ona zerwana przez żołnierzy radzieckich, którzy wywiesili czerwony sztandar. Później dowództwo i żołnierze AK zostali rozbrojeni; większość z nich trafiła do więzień lub została zesłana na Syberię.
Operacja "Ostra Brama" rozpoczęła się w nocy z 6 na 7 lipca 1944 roku. Oprócz piechoty i artylerii w sile około 17 tys. żołnierzy Niemcy wyprowadzili tam do walki broń pancerną i siły lotnicze. Okręgi wileński i nowogródzki AK przeciwstawiły im około 10 tys. żołnierzy, wyłącznie piechoty i kawalerii.
Mimo dużej przewagi wroga, Polakom udało się wyzwolić znaczną część Wilna. Do 13 lipca, już we współdziałaniu z wojskami radzieckimi, całe miasto zostało oczyszczone z Niemców. Na Górze Zamkowej żołnierze AK wywiesili biało-czerwoną flagę, jednak już po kilku godzinach została ona zerwana przez żołnierzy radzieckich, którzy wywiesili czerwony sztandar. Później dowództwo i żołnierze AK zostali rozbrojeni; większość z nich trafiła do więzień lub została zesłana na Syberię.
IPN wydał mapę "Operacja Ostra Brama" ze szlakami rowerowymi wokół Wilna
"Operacja +Ostra Brama+, powstanie wileńskie, jest drugim co do wielkości czynem zbrojnym po powstaniu warszawskim" – zaznaczył w rozmowie z PAP Edward Kiejzik, dyrektor administracyjny Polskiego Teatru "Studio" w Wilnie i inicjator miednickich uroczystości. Podkreślił, że "utrwalanie pamięci o tym czynie dla nas Polaków na Wileńszczyźnie jest też utrwalaniem naszej historii, naszej obecności tu, na tych ziemiach".
W piątek, w ramach obchodów rocznicy powstania wileńskiego, zostaną złożone kwiaty na grobach żołnierzy AK w kwaterze wojskowej na Cmentarzu na Rossie przy mauzoleum marszałka Józefa Piłsudskiego, gdzie pochowani są żołnierze, którzy zginęli w 1944 roku podczas wyzwalania Wilna oraz na innych grobach żołnierzy polskich w Wilnie i na Wileńszczyźnie.
Tegoroczne uroczystości zakończą się 13 lipca w podwileńskiej miejscowości Krawczuny, gdzie 13 lipca 1944 r. została stoczona bitwa żołnierzy AK z oddziałami Wehrmachtu o Wilno. Przed 28 laty z inicjatywy Związku Polaków na Litwie (ZPL) wzniesiono tam pomnik poległym.
Z Wilna Aleksandra Akińczo (PAP)
aki/ adj/
