Unikowo, kościół gotycki, którego proboszczem do 1945 r. był zabity przez czerwonoarmistów ks. Franz Zagermann, fot. Archidiecezja Warmińska
W Unikowie, wiosce w powiecie bartoszyckim pracownicy IPN odnaleźli szczątki tamtejszego księdza - Franza Zagermanna - którego w 1945 r. w bestialski sposób zabili czerwonoarmiści. W diecezji warmińskiej właśnie zakończył się proces beatyfikacyjny tego kapłana.
Według komunikatu ogłoszonego w piątek (26 lipca) przez Zespół Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN poszukiwania terenowe przeprowadzono 23 i 24 lipca na terenie prywatnej posesji oddalonej ok. 1,5 km od zabudowań parafialnych w Unikowie.
To właśnie na terenie tej kolonii oraz w innych miejscach mieszkańcy okolicznych miejscowości szukali schronienia przed zbliżającą się Armią Czerwoną.
"29 stycznia 1945 r. po odprawieniu ostatniej mszy św. w kościele parafialnym dołączył do zgromadzonych ks. Franz Zagermann. W nowym miejscu przebywania dalej służył wiernym posługą religijną, modlił się wspólnie z ukrywającymi się i dawał świadectwo kapłańskiej postawy" - podano.
Według ustaleń IPN Rosjanie, dowiedziawszy się o miejscu przebywania proboszcza, często nawiedzali gospodarstwo rodziny Kroschewskich. 25 lutego nad ranem przyszli tam trzej radzieccy żołnierze. Wypytywali księdza, chcąc ustalić, czy jest duchownym. Gdy ten nie odpowiadał (nie znał języka rosyjskiego), torturowali go i próbowali zastraszyć.
"Według relacji świadków, gdy odkryli naczynia liturgiczne i potwierdziło się, że jest księdzem, postrzelili go w głowę, a następnie umierającego brutalnie maltretowali. Agonia ks. Franza Zagermanna miała trwać 33 godziny" - przekazano w komunikacie.
Sowieci nie zgodzili się na pochowanie kapłana na cmentarzu parafialnym. Zabronili też przygotowania trumny. Po kilku dniach został pochowany na terenie ogrodu rodziny Kroschewskich. Ciało ubrane w szaty liturgiczne owinięto w prześcieradło i złożono do ziemi.
W komunikacie wskazano, że Zespół Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN - w związku z prośbą proboszcza parafii Unikowo i Sątopy ks. Bartłomieja Kozieja - jesienią 2023 r. rozpoczął badania historyczne i przygotowania do przeprowadzenia prac poszukiwawczych na terenie wskazywanym przez świadków. Badania pozwoliły potwierdzić prawdopodobieństwo pogrzebania szczątków w miejscu wskazywanym w relacjach.
Na terenie ogrodu należącego niegdyś do rodziny Kroschewskich wykonano dwa sondaże. W drugim z nich odkryto wkop, który swoim kształtem przypominał jamę grobową. Natrafiono na szczątki mężczyzny ubranego w szaty liturgiczne, odnaleziono także m.in. różaniec.
"Podjęte szczątki zostały zabezpieczone i zostaną poddane oględzinom antropologicznym oraz badaniom genetycznym" - przekazało Biuro Poszukiwań i Identyfikacji IPN.
Na cmentarzu w Gdańsku IPN odnalazł szczątki 35 osób
Ks. Franz Zagermann był proboszczem w Unikowie od 1928 r. Od 1936 r. pełnił dodatkowo funkcję wicedziekana dekanatu reszelskiego. "Po wybuchu II wojny światowej narażał się Gestapo, chcąc zorganizować duszpasterstwo dla polskich robotników przymusowych sprawowane w języku polskim. Władze hitlerowskie nie wyraziły na to zgody, wrogo reagując na propozycję duszpasterza. Aż do śmierci męczeńskiej pozostał wierny ideałom kapłańskiej służby" - napisano w komunikacie.
Ksiądz Zagermann włączony jest do grona osób, wobec których prowadzony jest proces beatyfikacyjny ks. Józefa Steinki i towarzyszy. W listopadzie 2011 r. w bazylice św. Jakuba w Olsztynie zakończył się etap diecezjalny procesu.(PAP)
mbo/ miś/
