Franviszek Duszeńko. Oławiane łzy, wystawa w w Starej Zbrojowni gdańskiej ASP, fot. materiały prasowe
W Auli Akademii Sztuk Pięknych w Wielkiej Zbrojowni w Gdańsku od 4 kwietnia do 4 maja można zobaczyć wystawę "Franciszek Duszeńko. Ołowiane łzy". Artysta - autor m.in. pomnika na Westerplatte - został ogłoszony przez Sejm RP patronem 2025 roku.
Wystawa w Gdańsku - jak zapowiedzieli organizatorzy - jest okazją do prezentacji dorobku zmarłego w 2008 roku rzeźbiarza, ukazuje jego artystyczne poszukiwania i niepublikowane dotąd szkice, rysunki i notatki.
"Po raz pierwszy pokazujemy wybór rzeźbiarskich szkiców, rysunków, notatek pochodzących z pracowni profesora, która stanowiła jego sanktuarium — miejsce osobne i zamknięte przed publicznością" - podano w komunikacie Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku.
Franciszek Duszeńko - przedstawiciel polskiej szkoły sztuki monumentalnej. Stworzył pomniki na Westerplatte i w Treblince
Ekspozycja "Franciszek Duszeńko. Ołowiane łzy" koncentruje się na przedstawieniu mantrycznej natury procesu tworzenia, który niezależnie od rodzaju czy skali podejmowanego tematu był tak samo intensywny i wielowymiarowy.
"Twórca osadzony silnie w tradycji rzeźby, wcześnie zauważony i doceniony, przeszedł drogę od dzieł realistycznych przez rewolucyjne realizacje pomnikowe, które na stałe zmieniły formułę założeń upamiętniających, aż do prac abstrakcyjnych i eksperymentalnych. Prezentacja studyjnej twórczości artysty jest metaforycznym otwarciem drzwi jego pracowni, ukazując szczególną ikonosferę procesu twórczego, odkrywając zarazem to, co za życia artysty było zakryte i niedostępne" - podano w komunikacie gdańskiej ASP.
Franciszek Duszeńko patronem roku 2025
Przypomniano, że dzięki zaangażowaniu Roberta Kaji, staraniom Muzeum Narodowego w Gdańsku oraz uprzejmości rodziny artysty zgromadzone w pracowni przy ulicy Chlebnickiej 11/12 w Gdańsku: szkice rzeźbiarskie, bozzetta, formy negatywowe, rysunki, po śmierci profesora trafiły do kolekcji Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku oraz jako depozyt do Muzeum Narodowego w Gdańsku.
Franciszek Duszeńko (1925-2008) był rzeźbiarzem, pedagogiem, przedstawicielem polskiej szkoły sztuki monumentalnej.
W latach 1941–1944 studiował w Państwowym Instytucie Sztuk Plastycznych we Lwowie w pracowni prof. Mariana Wnuka. Podczas II wojny światowej był żołnierzem Armii Krajowej, działając pod pseudonimem "Gustaw". W 1944 roku został aresztowany i uwięziony w niemieckich nazistowskich obozach koncentracyjnych Gross-Rosen, Oranienburg i Sachsenhausen.
Po wojnie wrócił do Polski i kontynuował naukę w Państwowej Szkole Przemysłu Artystycznego w Łodzi, a następnie od 1946 roku w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Pięknych w Gdańsku (z siedzibą w Sopocie), gdzie ponownie studiował pod kierunkiem prof. Mariana Wnuka. W listopadzie 1949 roku uzyskał na Wydziale Rzeźby absolutorium w specjalności: rzeźba architektoniczna, a w maju 1952 roku otrzymał dyplom artysty rzeźbiarza na podstawie uchwały Senatu, który zwolnił go z obowiązku wykonania pracy dyplomowej.
Od 1950 roku związany był zawodowo z macierzystą uczelnią, gdzie stopniowo awansował na kolejne szczeble kariery akademickiej – od asystenta w Studium Rzeźby dla Wydziału Architektury aż do profesora zwyczajnego. W latach 1960–1964 pełnił funkcję dziekana Wydziału Rzeźby, a w latach 1981–1987, wybrany w demokratycznych wyborach, sprawował urząd rektora uczelni. Po zakończeniu dwóch kadencji kierował Katedrą Rzeźby i Rysunku oraz Pracownią Dyplomującą. Mimo przejścia na emeryturę w 1995 roku kontynuował pracę akademicką do 2001 roku.
Do historii przeszły dwie nadzwyczajne realizacje pomnikowe prof. Duszeńki: pomnik Ofiar Obozu Zagłady w Treblince z 1964 roku, wykonany razem z Adamem Hauptem, oraz pomnik Obrońców Wybrzeża na Westerplatte w Gdańsku z 1966 roku, wykonany razem z Adamem Hauptem i Henrykiem Kitowskim.
Duszeńko zmarł 11 kwietnia 2008 roku. Pracownia przy ul. Chlebnickiej w Gdańsku już nie istnieje. Spuścizna po artyście została przekazana gdańskiej ASP w 2013 r. przez jego żonę malarkę Urszulę Ruhnke-Duszeńko.
1500 rysunków prezentujących projekty pomników i inne dokonania rzeźbiarskie Franciszka Duszeńki zdigitalizowała i umieściła w Internecie Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku. Oprócz rysunków uczelnia w ramach projektu pn. "Digitalizacja i ewidencja spuścizny po artyście rzeźbiarzu Franciszku Duszeńce przechowywanej w Bibliotece ASP w Gdańsku" zeskanowała i zapisała w sposób cyfrowy także 520 fotografii stanowiących dokumentację dorobku rzeźbiarskiego artysty.
Po wernisażu wystawy "Franciszek Duszeńko. Ołowiane łzy" (w piątek 4 kwietnia) wystawa dla zwiedzających będzie dostępna od 5 kwietnia do 4 maja w Auli ASP przy ul. Targ Węglowy 6. (PAP)
pm/ miś/
