Ks. Marcin Gryz (L), kierownik Sekcji Obsługi Ekspozycji muzeum Michał Gruszczyński (5L), zastępca prezesa IPN Karol Polejowski (2L), kierownik Działu Edukacji muzeum Maciej Nowak-Kreyer (4L) i Rafał Skórniewski (3L) z Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. R. Dmowskiego i I. J. Paderewskiego podczas obchodów 75. rocznicy stracenia ppłk. Stanisława Kasznicy i kpt. Lecha Neymana w Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Represjonowanych PRL w Warszawie. Fot. PAP/A. Zawada
W Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL (MŻWiWP) w piątek upamiętniono 75. rocznicę śmierci ppłk. Stanisława Kasznicy, ostatniego dowódcy Narodowych Sił Zbrojnych i kpt. Lecha Neymana, komendanta Okręgu Krakowskiego NSZ.
List do zebranych przy Ścianie Śmierci w MŻWiWP uczestników obchodów 75. rocznicy śmierci ppłk. Stanisława Kasznicy i kpt. Lecha Neymana skierował dyrektor Muzeum na Rakowieckiej dr hab. Filip Musiał. "75 lat temu, 12 maja 1948 r., tu na Mokotowie, gdzie komuniści z zaciekłością próbowali zamordować wolną Polskę zginęli powojenni przywódcy narodowej konspiracji Stanisław Kasznica i Lech Neyman" - napisał w liście, który odczytał kierownik działu edukacji MŻWiWP Maciej Nowak-Kreyer.
"Pułkownik Stanisław Kasznica, ps. Przepona, był ostatnim komendantem głównym NSZ, który podporządkował NSZ Narodowemu Zjednoczeniu Wojskowemu. Kapitan Lech Neyman był komendantem okręgu krakowskiego, a później okręgu pomorskiego NSZ. Obaj służąc ojczyźnie, walcząc o jej niepodległość, zapisali karty chwały oręża polskiego i zostali uhonorowani Orderami Wojennymi Krzyża Virtuti Militari za wojnę obronną 1939 roku" - przypomniał. "W latach niemieckiej i sowieckiej okupacji konspirowali w podziemiu narodowym, w tym jego nurcie, który nie scalił się z Armią Krajową. Walkę o niepodległość kontynuowali po zajęciu kraju przez Armię Czerwoną" - wyjaśnił dyr. MŻWiWP.
75 lat temu wykonano wyrok śmierci na Stanisławie Kasznicy, ostatnim dowódcy NSZ
"Nie musimy utożsamiać się z poglądami ludzi usytuowanych po różnych stronach konspiracyjnej sceny politycznej, aby pochylić głowy przed ich poświęceniem w walce o niepodległość Rzeczypospolitej. Mamy dług wdzięczności wobec wszystkich, którzy zachowując godną postawę stawiali opór niemieckiemu, sowieckiemu i komunistycznemu zniewoleniu ojczyzny" - podkreślił. "Oddajemy dzisiaj hołd tym, którzy oddali życie w służbie Rzeczypospolitej" - napisał dr hab. Filip Musiał.
Modlitwę przy Ścianie Śmierci za spokój duszy zamordowanych przywódców NSZ odmówił ks. Marcin Gryf. Wieniec w imieniu Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL złożył kierownik działu edukacji MŻWiWP Maciej Nowak-Kreyer, a w imieniu Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego Rafał Skórniewski.
W uroczystości uczestniczył też z-ca Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej dr hab. Karol Polejowski.
"W latach niemieckiej i sowieckiej okupacji konspirowali w podziemiu narodowym, w tym jego nurcie, który nie scalił się z Armią Krajową. Walkę o niepodległość kontynuowali po zajęciu kraju przez Armię Czerwoną" - wskazuje dyr. MŻWiWP.
Ppłk NSZ Stanisław Kasznica (ps. Stanisław Wąsacz, Wąsowski, Przepona, Służa, Maszkowski, Borowski, Stanisław Piotrowski) był ostatni komendantem głównym NSZ. Był żołnierzem Września 1939. Za udział w Bitwie nad Bzurą i Obronę Warszawy odznaczony Virtuti Militari.
"Współtwórca Związku Jaszczurczego i Narodowych Sił Zbrojnych. Pracownik administracji Służby Cywilnej Narodu. Komendant Inspektoratu Ziem Zachodnich. Powstaniec Warszawski" - czytamy w informacji przesłanej przez MŻWiWP.
Przypomniano, że "aresztowany przez UB 15 lutego 1947 r. był torturowany w czasie śledztwa". 2 marca 1948 r. skazany na czterokrotną karę śmierci. Wyrok wykonano w więzieniu mokotowskim.
Stanisław Kasznica wśród ofiar komunizmu ekshumowanych na Powązkach
"Wraz ze Stanisławem Kasznicą został zamordowany kpt. Lech Karol Neyman ps. Butrym, Domarat, Matczyński, Robert, Karol" - napisano w informacji. Był żołnierzem Września 1939 i Związku Jaszczurczego.
"Współtwórca struktur ZJ w Wielkopolsce i na Pomorzu. Od 1942 r. w NSZ i w Służbie Cywilnej Narodu, w której pełnił funkcję kierownika Wydziału Zachodniego" - przypomniano, dodając, że "był twórcą koncepcji powrotu polskiej granicy zachodniej na linię rzek Odry i Nysy Łużyckiej". "Zawarł ją w swojej broszurze pt. +Szaniec Bolesławów+" - wyjaśniono.
Od września 1944 r. do stycznia 1945 r. był komendantem okręgu krakowskiego NSZ. Następnie organizatorem Obszaru Zachodniego NSZ.
"Aresztowany przez UB 15 lutego 1947 r. był torturowany w czasie śledztwa" - napisano. 2 marca 1948 r. został skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano w więzieniu mokotowskim.(PAP)
autor: Grzegorz Janikowski
gj/ pat/
