Wystawa plenerowa pt. "Akcja Reinhardt – Przestrzenie Zagłady" na placu Litewskim w Lublinie w październiku 2024 r. Fot. PAP/Wojtek Jargiło
Genezę i przebieg Akcji Reinhardt, czyli masowej zagłady Żydów dokonanej przez Niemców w latach 1942-1943, przedstawia wystawa otwarta w poniedziałek w Lublinie. Ekspozycję umieszczono w miejscu, gdzie było getto żydowskie, od którego likwidacji w 1942 roku rozpoczęła się Akcja Reinhardt.
Wystawa „Aktion Reinhardt 1942-1943” przygotowaną przez lubelski oddział Instytutu Pamięci Narodowej (IPN) składa się z 18 plansz. Przedstawiają one genezę i przebieg akcji, m.in. represje stosowane wobec Żydów, wysiedlenia, a także postacie nazistów odpowiedzialnych za akcję, obozy zagłady. Na planszach zamieszczono liczne zdjęcia i dokumenty.
Wystawa usytuowana u zbiegu alei Tysiąclecia i placu Zamkowego, w miejscu, gdzie przed wojną była dzielnica żydowska, jest też formą upamiętnienia 83. rocznicy likwidacji getta żydowskiego w Lublinie, co zapoczątkowało realizację „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej” - jak Niemcy nazywali zaplanowaną akcję eksterminacji Żydów.
Dyrektor Oddziału IPN w Lublinie Robert Derewenda podkreślił, że to trudna historia, a szczególnie trudno o niej rozmawiać z młodzieżą. „Ale nie możemy o niej nie rozmawiać, bo ona się wydarzyła i musi być przestrogą dla kolejnych pokoleń. W tej tragedii również uczestniczyły dzieci i uczniowie. Cała ta ludność żydowska została zamordowana, wcześniej ograbiona, a dzielnicę żydowską Niemcy zrównali z ziemią” – powiedział.
W otwarciu wystawy uczestniczyli uczniowie ze szkół podstawowych w Lublinie i Czółnach, którzy potem wzięli udział w spacerze edukacyjnym pt. „(Nie)obecni mieszkańcy” poświęconym społeczności żydowskiej w Lublinie.
Likwidacja getta w Lublinie rozpoczęła się w nocy z 16 na 17 marca 1942 r. od tzw. dużego getta, które obejmowało dzielnicę żydowską. Hitlerowcy wypędzali ludzi z domów, zniedołężniałych i chorych zabijali na miejscu. Żydzi byli prowadzeni na bocznicę kolejową, a stamtąd wywożeni głównie do obozu zagłady w Bełżcu. Pierwszy transport wywiezionych do obozu liczył ok. 1,4 tys. osób.
Likwidacja getta zapoczątkowała Akcję Reinhardt. Zrealizowana w sposób zaplanowany przez hitlerowców miała na celu wymordowanie całej ludności żydowskiej pozostającej na terenie Generalnego Gubernatorstwa i deportowanej w ten rejon.
Z Lublina do połowy kwietnia 1942 r. Niemcy do obozu zagłady w Bełżcu wywieźli ok. 28 tys. Żydów. W Bełżcu był jeden z trzech głównych ośrodków zagłady Żydów podczas Akcji Reinhardt. W obozie tym, funkcjonującym od marca do grudnia 1942 r., hitlerowcy zamordowali ok. 450 tys. Żydów - przede wszystkim z Polski, ale też z Niemiec, Austrii, Czech i Słowacji. Kolejnymi miejscami eksterminacji Żydów były obozy w Treblince, gdzie zamordowano ok. 900 tys. osób, oraz w Sobiborze, gdzie zginęło ok. 170 tys. ludzi.
Akcja zakończona została 3 i 4 listopada 1943 r. masową egzekucją Żydów (akcja pod nazwą „Erntefest”, tzn. „Dożynki”), kiedy w obozie na Majdanku hitlerowcy zastrzelili jednego dnia ponad 18 tys. Żydów, a kolejne 24 tys. zamordowano w innych obozach - w Poniatowej i Trawnikach.
W sumie podczas Akcji Reinhardt prowadzonej w Generalnym Gubernatorstwie od marca 1942 r. do listopada 1943 r. Niemcy wymordowali około 2 mln Żydów z Polski i innych krajów europejskich.
Sztab Akcji Reinhardt znajdował się w Lublinie, a dowodził nim dowódca SS i policji w dystrykcie lubelskim Odillo Globocnik. Nazwa akcji pochodziła od Reinharda Heydricha, dygnitarza III Rzeszy, jednego z głównych odpowiedzialnych za Holokaust. Heydrich zmarł 4 czerwca 1942 r., po tym jak przeprowadzono zamach na jego życie. W hołdzie dla niego naziści nazwali akcję eksterminacji Żydów jego imieniem.
Przed wojną wśród ponad 110 tys. mieszkańców Lublina blisko 40 tys. stanowili Żydzi. Dzielnica żydowska, w której hitlerowcy utworzyli getto, rozciągała się wokół Zamku. Po wywiezieniu jego mieszkańców do obozów zagłady dzielnica została zburzona, nigdy jej nie odbudowano.(PAP)
ren/ miś/
