Zurab Cereteli (1934-2025). Fot. Wikimedia Commons
W wieku 91 lat zmarł Zurab Cereteli, gruziński rzeźbiarz mieszkający w Rosji, znany z monumentalnych pomników w Moskwie - podały we wtorek rosyjskie agencje informacyjne. Cereteli przez 30 lat stał na czele rosyjskiej Akademii Sztuk Pięknych. Rzeźbił zarówno Władimira Putina, jak i Jana Pawła II.
Cereteli znany jest z monumentalnych pomników w tradycyjnym stylu, wyobrażających głównie postacie historyczne. Wpisały się one w wygląd postsowieckiej Moskwy, nawiązujący do imperialnej estetyki.
Najbardziej znany jest ogromny, 98-metrowy pomnik cara Piotra I na rzece Moskwie, kontrowersyjny ze względu na sposób, w jaki zdominował przestrzeń. Media rosyjskie utrzymywały, że najpierw miał być to pomnik Krzysztofa Kolumba (monument przedstawia stojącą postać na pokładzie żaglowca - PAP), który Cereteli chciał podarować Stanom Zjednoczonym. Rzeźbiarz zaprzeczał tym doniesieniom.
Cereteli urodził się w 1934 roku w Gruzji i był bodaj najbardziej znanym artystą gruzińskim w oficjalnym świecie sztuki w Rosji. Współpracował z instytucjami państwowymi - od lat 70. był głównym plastykiem w MSZ w Moskwie, a w 1980 roku pracował przy igrzyskach olimpijskich. Po rozpadzie ZSRR projektował w latach 90. XX wieku kompleks muzealny poświęcony II wojnie światowej oraz wnętrza odbudowanego soboru Chrystusa Zbawiciela - głównej świątyni prawosławnej w Rosji.
Rzeźby i pomniki autorstwa Ceretelego są znane w Moskwie. Na placu Maneżowym znajduje się fontanna "Pory roku" wyobrażająca cztery biegnące konie, a na placu Tiszynskim, w rejonie związanym z osadnikami z Gruzji, stoi pomnik przyjaźni rosyjsko-gruzińskiej.
Jednym z ostatnich jego przedsięwzięć był zestaw 43 popiersi, które ustawione na kolumnach miały tworzyć kompozycję o nazwie "aleja władców Rosji". Cykl ten, w którym znalazło się miejsce dla popiersia Józefa Stalina, znajduje się teraz na terenie dawnej posiadłości historyka Wasilija Tatiszczewa pod Moskwą.
Dwa pomniki Ceretelego stanęły na anektowanym przez Rosję w 2014 roku ukraińskim Krymie. To kompozycja upamiętniająca konferencję jałtańską, przedstawiająca przywódców "wielkiej trójki" (Stalina, Franklina D. Roosevelta i Winstona Churchilla), a także pomnik księcia Włodzimierza w Sewastopolu.
Według mediów rosyjskich Cereteli wyrzeźbił również Władimira Putina, przedstawiając go, na podstawie zdjęć, w stroju do wschodnich sztuk walki. Rzeźba ta znajdowała się na terenie pracowni rzeźbiarza.
Cereteli uważany był za bliskiego władzom, ale - jak powiedział portalowi Wot Tak rosyjski marszand i menadżer Marat Gelman - zostanie zapamiętany dzięki Moskiewskiemu Muzeum Sztuki Nowoczesnej, które wiele uczyniło dla rozwoju sztuki. Cereteli przekazał swoją kolekcję tej placówce, którą kieruje jego wnuk Wasilij.
Cereteli był autorem pomnika papieża Jana Pawła II, znajdującego się we Francji - w miejscowości w Ploermel w Bretanii. W 2017 roku wokół pomnika wywiązał się spór dotyczący krzyża, na którego umieszczanie w miejscach publicznych nie zezwala francuskie prawo. Pomnik został przeniesiony o 30 metrów na teren prywatny.(PAP)
awl/ akl/
