Podziemia bloku 11. Źródło: Muzeum Auschwitz
Nowa stała ekspozycja, która przybliży tematykę ruchu oporu w niemieckim obozie Auschwitz, zostanie otwarta w Muzeum Auschwitz 14 czerwca. Tego dnia przypada 78. rocznica deportowania do obozu pierwszej grupy Polaków – dowiedziała się w środę PAP.
Ekspozycja znajdzie się w dwóch salach na parterze bloku 11, zwanego blokiem śmierci, w byłym obozie Auschwitz I.
„Blok 11 zajmuje wyjątkowe miejsce w historii Auschwitz – nie tylko ze względu na to, iż był to areszt obozowy, ale też na fakt, że na jego dziedzińcu esesmani rozstrzelali tysiące ludzi. Wielu z nich zaangażowanych było w działania ruchu oporu przeciwko okupantowi – zarówno w obozie, jak i poza nim. Ekspozycja pokazująca całościową historię obozowego ruchu oporu, nad którą pracowaliśmy od wielu miesięcy, ma w tym miejscu znaczenie symboliczne” – powiedział PAP dyrektor Muzeum Auschwitz Piotr Cywiński.
Jak podkreślił szef instytucji, ważne jest także to, iż temat ruchu oporu zostanie przedstawiony na parterze, czyli na kondygnacji historycznego budynku, która jest odwiedzana przez niemal wszystkich zwiedzających Miejsce Pamięci.
Nowa ekspozycja zastąpi dotychczasową, anachroniczną prezentację, która powstała wiele lat temu i na przestrzeni ostatnich dekad była modyfikowana. Znajdowała się na pierwszym piętrze historycznego bloku.
Wystawa przybliży historię ruchu oporu, jego rozwój, od pierwszych grup polskich, które się z biegiem czasu jednoczyły, po organizowanie się więźniów innych narodowości.
Pierwsza część ekspozycji skupi się na działaniach podejmowanych od początku utworzenia obozu przez polskich więźniów, zarówno wojskowych, jak i cywilnych. Mowa będzie m.in. o Związku Organizacji Wojskowej utworzonym przez rtm. Witolda Pileckiego oraz o innych polskich komórkach konspiracyjnych, które tworzyli reprezentanci różnych środowisk politycznych. Rotmistrz będzie bohaterem odrębnej części wystawy, w której znajdą się m.in. fragmenty meldunków powstałych na podstawie jego doniesień z obozu. Wspomniane zostaną represje, jakie spotykały członków obozowego ruchu oporu.
Druga część przybliży rozwój ruchu oporu tworzonego przez więźniów z innych krajów. Odrębne struktury powstały wśród m.in. sowieckich jeńców wojennych, Czechów, czy Francuzów. W maju 1943 r. międzynarodowe środowiska lewicowe utworzyły Grupę Bojową Oświęcim, która w połowie 1944 r. porozumiała się z polską konspiracją tworząc wspólną Radę Wojskową Oświęcim.
Na wystawie zwiedzający zobaczą też najważniejsze dokumenty, które udało się przekazać światu dzięki ruchowi oporu. To m.in. lista 6868 nazwisk polskich więźniarek, które zginęły w obozie w okresie od sierpnia 1942 do stycznia 1945 r. oraz fotokopie planów komór gazowych i krematoriów w Birkenau.
Ekspozycja pokaże miejsca związane z działalnością konspiracyjną. Opowie o różnych próbach poprawy losów więźniów, a także o ucieczkach zorganizowanych przez ruchu oporu.
Oddzielnym zagadnieniem będzie konspiracja, którą udało się stworzyć odizolowanym więźniom Sonderkommando, przede wszystkim Żydom zmuszonym przez esesmanów do obsługi urządzeń zagłady.
Rzecznik Muzeum Bartosz Bartyzel przypomniał, że na ścianach i belkach stropowych jednej z sal, które zajmie nowa ekspozycja, widoczne są napisy wykonane przez więzionych w bloku 11 tzw. więźniów policyjnych. Byli to Polacy przywożeni m.in. z więzienia śledczego w Mysłowicach od lutego 1943 r. Oczekiwali w salach na parterze na posiedzenie sądu doraźnego gestapo. Zwykle zapadał wyrok śmierci, a skazanych rozstrzeliwano pod Ścianą Straceń lub w krematoriach w Auschwitz II-Birkenau. Napisy, które pozostawili, zostaną zabezpieczone, a zwiedzający je zobaczą.
Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 r., aby więzić w nim Polaków. Wśród 728 więźniów skierowanych tam 14 czerwca z Tarnowa byli m.in. żołnierze kampanii wrześniowej, członkowie podziemnych organizacji niepodległościowych, gimnazjaliści i studenci, a także niewielka grupa polskich Żydów. Data ich deportacji uznawana jest za początek funkcjonowania obozu.
Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała także sieć podobozów.
W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów, a także ok. 70 tys. Polaków oraz Romów, jeńców sowieckich i osób innej narodowości.
Decyzją Sejmu RP 14 czerwca obchodzony jest jako Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckich Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych i Obozów Zagłady.
W 1947 r. na terenie byłych obozów Auschwitz I i Auschwitz II-Birkenau powstało muzeum. W ub.r. zwiedziło je 2,1 mln osób. (PAP)
autor: Marek Szafrański
szf/ agz/
