Plakat wystawy „Tobie Ojczyzno” poświęconej cichociemnemu Tadeuszowi Tomaszewskiemu „Wąwóz”
„Płock Walecznym” - to planowany przez Fundację Vivat Polonia cykl wystaw o mieszkańcach tego miasta, wyróżnionych odznaczeniem wojskowym - Krzyżem Walecznych. Pierwsza ekspozycja poświęcona została cichociemnemu Tadeuszowi Tomaszewskiemu, „Wąwóz”.
Wystawa „Tobie Ojczyzno”, prezentująca postać Tomaszewskiego, żołnierza utworzonej w Wlk. Brytanii 1. Brygady Strzelców, zrzuconego na teren Polski okupowanej przez Niemców w 1944 r., uczestnika Powstania Warszawskiego, czynna jest od piątku w płockim Archiwum Państwowym.
Jak podkreślił Cezary Supeł, prezes płockiej Fundacji Vivat Polonia, ekspozycja przedstawiająca dokumenty i fotografie została zorganizowana w zawiązku z przyjętą przez Sejm uchwałą ustanawiającą rok 2016 Rokiem Cichociemnych. Jednocześnie wystawa przypomina działalność specjalnej jednostki wojskowej GROM, która dziedziczy tradycje „cichociemnych”.
„Oba wątki wystawy łączy jej tytuł +Tobie Ojczyzno+, zaczerpnięty z dewizy widniejącej na wewnętrznej stronie znaku spadochronowego żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, a współcześnie będący zarazem jedną z maksym jednostki GROM” – powiedział PAP Supeł.
Jak zaznaczył, wystawa nawiązuje także do obchodów 95. rocznicy odznaczenia Płocka Krzyżem Walecznych przez marszałka Józefa Piłsudskiego za bohaterską obronę miasta przed armią bolszewicką w 1920 r. Uroczystość ta odbyła się 10 kwietnia 1921 r. Wtedy też marszałek Piłsudski uhonorował najwyższymi wojskowymi odznaczeniami: Krzyżami Virtuti Militari 15 oficerów, a 64 innych żołnierzy i cywilów Krzyżami Walecznych.
Wśród nich byli harcerze: 14-letni Józef Kaczmarski i 12-letni Tadeusz Jeziorowski - obaj zginęli we wrześniu 1939 r. - a także odznaczony pośmiertnie, najmłodszy poległy w obronie miasta, 14-letni Antolek Gradowski.
Supeł dodał, że ekspozycja, prezentująca postać i działalność Tomaszewskiego, czterokrotnie odznaczonego Krzyżem Walecznych, jest pierwszą z planowanego cyklu „Płock Walecznym”, który ma upamiętniać mieszkańców miasta, kawalerów tego wojskowego odznaczenia.
„Tomaszewski, postać zapomniana, jest jedynym płockim cichociemnym, który czterokrotnie został odznaczony Krzyżem Walecznych. Właśnie przy organizacji wystawy jemu poświęconej, zrodził się pomysł całego cyklu ekspozycji przypominających sylwetki płocczan, którzy w różnych latach, na różnych frontach zostali uhonorowani tym odznaczeniem" - podkreślił Supeł.
Zauważył, że Płock pod tym względem jest niezwykły. "Planujemy by co roku, w ramach obchodów odznaczenia miasta Krzyżem Walecznych, upamiętniać w ten sposób kolejnych jego mieszkańców” – dodał prezes Fundacji Vivat Polonia. Jak dodał, cykl rozpoczyna wystawa poświęcona Tomaszewskiemu w związku z przypadającymi obecnie obchodami Roku Cichociemnych.
Tadeusz Tomaszewski, ps. „Wąwóz”, urodził się 1 stycznia 1917 r. w Płocku. Ukończył tamtejsze Gimnazjum im. Marszałka Stanisława Małachowskiego, a następnie Szkołę Podchorążych Rezerwy Piechoty w Dęblinie. We wrześniu 1939 r. podczas napaści Niemiec na Polskę walczył w szeregach 36. pułku piechoty Legii Akademickiej. Został internowany na Węgrzech, po czym przedostał się do Francji, gdzie służył w 8. pułku 3. Dywizji Piechoty.
W 1940 r. ewakuowany do Wlk. Brytanii, został wcielony do 1. Brygady Strzelców, gdzie zgłosił się do służby w okupowanej Polsce. W 1943 r. odbył przeszkolenie z dywersji i został zaprzysiężony na rotę AK. Jako cichociemny został zrzucony w rejonie Łańcuta w nocy z 30 na 31 maja 1944 r. w ramach operacji lotniczej „Weller 30”. Uczestniczył m.in. w Powstaniu Warszawskim, gdzie walczył w składzie batalionu „Czata 49” w ramach Zgrupowania „Radosław”. Z zachowanych przekazów wynika, iż został ranny 5 sierpnia 1944 r. w rejonie ul. Płockiej - tego dnia widziany był ostatni raz. Uznany został za zaginionego.
Na wystawie „Tobie Ojczyzno” w płockim Archiwum Państwowym prezentowane są m.in. fotografie Piotr Andrews przedstawiające działalność jednostki GROM. Andrews jest fotoreporterem wojennym, który dokumentował m.in. konflikty w Iraku i Afganistanie, a także w Czeczenii, na Haiti oraz w krajach b. Jugosławii i b. Związku Radzieckiego. Za zdjęcia zrobione podczas masakry w Sarajewie 28 sierpnia 1995 r. został nominowany do Nagrody Pulitzera.
Pierwsza ekspozycja z cyklu „Płock Walecznym”, której współorganizatorami są m.in. Fundacja Sprzymierzeni z GROM oraz Liceum Ogólnokształcące im. Marszałka Stanisława Małachowskiego w Płocku, będzie czynna do 16 maja. (PAP)
mb/ par/
