Dwie wystawy otwarto w niedzielę w Veszprem w zachodnich Węgrzech niedaleko Balatonu w ramach obchodów Dnia Przyjaźni Polsko-Węgierskiej i Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów podczas okupacji niemieckiej.
Wystawa „Żegota: Rada Pomocy Żydom” została przygotowana przez Instytut Pamięci Narodowej we współpracy z Instytutem Polskim w Budapeszcie na zlecenie Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
Tymczasowy Społeczny Komitet Pomocy Żydom im. Konrada Żegoty, który w grudniu 1942 r. został przekształcony w Radę Pomocy Żydom "Żegota", został założony z inicjatywy Zofii Kossak-Szczuckiej i Wandy Krahelskiej-Filipowicz. „Żegota” stanowiła oficjalny organ Polskiego Państwa Podziemnego w strukturze Delegatury Rządu. Członkowie organizacji z narażeniem życia dostarczali Żydom w gettach żywność i leki, organizowali ucieczki z getta i wyszukiwali ludzi gotowych ich ukrywać, a także zbierali pieniądze i organizowali fałszywe dokumenty.
Druga wystawa zatytułowana „Sławik i Antall – bohaterowie trzech narodów: polskiego, węgierskiego i żydowskiego” opowiada o Henryku Sławiku i Jozsefie Antallu seniorze, którzy podczas II wojny światowej wspólnie uratowali co najmniej 5 tysięcy polskich Żydów. Autorem wystawy, którą prezentowano wcześniej w Budapeszcie, jest były ambasador Polski w Budapeszcie Grzegorz Łubczyk.
Sławik to jeden z ponad 120 tys. polskich uchodźców wojennych, których we wrześniu 1939 r. przyjęły Węgry. Jako prezes Komitetu Obywatelskiego do spraw Opieki nad Polskimi Uchodźcami na Węgrzech został pełnomocnikiem na Węgry ministra pracy Rządu RP na Wychodźstwie. Antall jesienią 1939 roku został pełnomocnikiem rządu Królestwa Węgier ds. Uchodźców Wojennych. Obaj zostali uhonorowani odznaczeniem "Sprawiedliwy wśród narodów świata".
Jak podkreśliła otwierając wystawy dyrektorka Instytutu Polskiego w Budapeszcie Joanna Urbańska, obie ekspozycje „obrazują jeden z najbardziej bohaterskich wymiarów polsko-węgierskiej przyjaźni, zaświadczają bowiem, iż nasza solidarność przynosi równie wybitne i szlachetne owoce zarówno na polu walki, jak i na polu ratowania ludzkiego życia”.
Po otwarciu wystaw odbył się pokaz filmu dokumentalnego "Życie na krawędzi" w reżyserii Łubczyka; film opowiada o współpracy Sławika i Antalla.
W poniedziałek w Veszprem zostanie uroczyście zainaugurowany Tydzień Przyjaźni Polsko-Węgierskiej, w trakcie którego zostaną otwarte dalsze wystawy, odbędą się koncerty, prezentacje książek, konferencje, a także tydzień filmów polskich. Kulminacją tych wydarzeń będzie wizyta prezydentów obu państw w Veszprem 23 marca, w Dniu Przyjaźni Polsko-Węgierskiej.
Z Budapesztu Małgorzata Wyrzykowska (PAP)
mw/ mmp/ mc/
