Ikony prezentowane na wystawie w Muzeum – Kamienicy Orsettich w Jarosławiu. Fot. PAP/D. Delmanowicz
Ikony powstałe od XVII do początku XX wieku, które kiedyś znajdowały się w cerkwiach Polski Południowo-Wschodniej, często już nieistniejących, a także w Rosji, można oglądać na wystawie w Muzeum w Jarosławiu Kamienicy Orsettich.
Spośród dzieł powstałych na terenie Polski Południowo-Wschodniej do najstarszych należą ikony z XVII stulecia, przedstawiające św. Onufrego z cerkwi w Radymnie p.w. Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny, i starotestamentową Trójcę Św. z cerkwi w Leżachowie p.w. św. Nykyty.
Kuratorka wystawy Krystyna Kieferling wyjaśniła w rozmowie z PAP, że Trójca Święta starotestamentowa przedstawiana była inaczej niż współcześnie – starotestamentowy kanon przedstawień prezentował trzech aniołów, z których każdy symbolizował jedną osobę boską. Obecnie natomiast Trójca Św. pokazana jest jako Bóg Ojciec, Syn Boży, czyli Chrystus, i Duch Święty.
„Scena dzieje się w pomieszczeniu zamkniętym, gdzie aniołowie siedzą przy stole, widać jak dyskutują. A od góry, po lewej stronie zagląda mężczyzna – jest to Abraham” – mówiła kuratorka.
Na ekspozycji można zobaczyć też Boży Grób, który był wystawiany w czasie Triduum Paschalnego. Kieferling zauważyła, że jest to jeden z rzadkich eksponatów związanych z cerkwiami, przedstawiający symboliczny grób Chrystusa. Jest to otwierana od góry skrzynia wielkości około 120 na 80 cm, a jej boki zdobią figury śpiących żołnierzy rzymskich, którzy trzymali straż przy Grobie.
„Grób ten był być może od góry był zdobiony polichromią przedstawiającą Chrystusa zdjętego z krzyża, której ślady się zachowały, albo też kładziono od góry ikonę zwaną płaszczenicą, także przedstawiającą Chrystusa zdjętego z krzyża”- wyjaśniła Kieferling. Dodała, że płaszczenicę także można obejrzeć na wystawie.
Ten symboliczny grób pochodzi z 1717 roku i został ufundowany do cerkwi w Tuczempach p.w. Zmartwychwstania Chrystusa Pana przez Bractwo Obrońców Bożego Grobu, o czym informuje umieszczony na eksponacie napis w języku starocerkiewnym.
Wśród pokazanych dzieł szczególną uwagę – zdaniem kuratorki – zwraca wysokiej klasy ikona z XVIII wieku przedstawiająca Chrystusa Pantokratora, czyli Pana Wszechświata, która znajdowała się prawdopodobnie w ikonostasie cerkwi p.w. Podniesienia Krzyża Świętego w Jarosławiu na Garbarzach.
Pokazane w tej części ikony pierwotnie znajdowały się w cerkwiach w Jarosławiu i okolicach oraz w Kniaziach i Teniatyskach (woj. lubelskie), z których większość się nie zachowała do dzisiaj. Wszystkie powstały w okresie od XVII do pocz. XX w.
Na ekspozycji znalazły się też ikony powstałe na terenie dawnej Rosji, głównie w XIX stuleciu, choć jest też kilka z XVIII wieku. Są to ikony głównie ze scenami z życia Marii i Jezusa. Do muzeum zostały przekazane przez Urząd Celny w Przemyślu i Urząd Skarbowy w Jarosławiu, zostały bowiem zatrzymane na granicy przy próbie przemytu.
Kieferling zauważyła, że ikony z terenu Rosji różnią się nieco od tych powstałych w warsztatach Polski Południowo–Wschodniej zarówno pod względem stylistycznym, jak i ikonograficznym.
Wszystkie pokazane na wystawie eksponaty pochodzą ze zbiorów muzeum w Jarosławiu. Na ekspozycji można je oglądać do końca marca br. (PAP)
autor: Agnieszka Pipała
api/ itm/
