Średniowieczny rękopis znany jako „Prorocy Cieszyńscy”, jeden z najstarszych czeskich przekładów biblijnych, zobaczyć można na wystawie „Rara Avis Tessinensis” w Książnicy Cieszyńskiej – informuje szefowa działu zbiorów specjalnych Książnicy Jolanta Sztuchlik.
"Rękopis powstał na Morawach w okresie panowania husytyzmu, ruchu religijnego i politycznego, zapoczątkowanego przez Jana Husa. Stąd też mówi się często w jego przypadku o przekładzie husyckim. Jest to jeden z najstarszych zachowanych do dziś tekstów biblijnych w języku czeskim, a także jeden z najważniejszych zabytków średniowiecznego piśmiennictwa czeskiego" – poinformowała Sztuchlik.
Kodeks składa się dwóch odrębnych, oprawionych razem manuskryptów. "Pierwszy z nich to Nowy Testament powstały w 1418 r. Drugi to Księgi Prorockie Starego Testamentu spisane w 1439 r. w Szternbergu na Morawach przez kopistę Macha z Prościejowa. Nazwa rękopisu pochodzi od ksiąg prorockich Starego Testamentu oraz od miasta Cieszyna, w którym jest przechowywany co najmniej od początku XIX w., kiedy - dzięki darowiźnie hrabiego Johanna Larischa-Moennicha - został włączony do biblioteki Leopolda Jana Szersznika" – podała Jolanta Sztuchlik.
„Rara avis Tessinensis” – wystawa zabytków piśmiennictwa Śląska Cieszyńskiego
Szefowa działu poinformowała, że kodeks w drugiej połowie XV w. znalazł się w rękach Jindricha Berki. Dowodzi tego doklejona na jego początki karta pergaminowa z ekslibrisem portretowym.
"Przedstawia rycerza na koniu. Stylem i datowaniem nawiązuje on do epoki późnego gotyku. Ten kłusujący jeździec w pełnej zbroi z opuszczoną przyłbicą trzyma w prawej ręce miecz. Lewa ręka pod tarczą z czerwono-zielonym birkowskim herbem trzyma uzdę konia. Koń nakryty jest czaprakiem, na którym znajdują się trzy herby należące do jego przodków: Fullsteinów, Doninów i Konecchlumskich z Konecchlumia. Po prawej stronie znajduje się jeździecki proporzec z herbem rodowym Jindricha Berki, składający się z trzech półksiężyców wymalowanych na czerwonym tle oraz liczby 83, oznaczającej rok 1483, czyli datę powstania ekslibrisu" – podała pracownica Książnicy.
Jak dodała, o tym, że wizerunek rycerza przedstawia Berkę z Nasile, dowodzi zamieszczona pod kopytami konia wijąca się gotycka wstęga z inicjałami: J. B. N. M. R. T. Z. W. H. B. „Pierwsze trzy litery oznaczają: Jindrich Berka z Nasile, czyli po polsku: Henryk Birka z Nasiedla. Pozostałe to nazwy miejscowości, których był właścicielem: Markvartovice, Radkov, Tworków, Zator, Wigsztyn, Velke Heraltice, Bernacice. W granicach państwa polskiego znajdują się obecnie trzy z nich: Nasiedle, Tworków i Bernacice. To wsie położone na Opolszczyźnie, czyli na terenie leżącym na tzw. polskich Morawach" – wyjaśniła Sztuchlik.
Berka należał pod koniec XV w. do potężnego rodu szlacheckiego. Założycielem linii z Nasile był jego ojciec Bernard junior, który w latach 1461–1475 pełnił funkcję starosty ziemskiego księstwa opawskiego. Jindrich objął po ojcu urząd starosty księstwa opawskiego.
Ekspozycję zobaczyć można w gmachu Książnicy do 1 lutego przyszłego roku.
Zbiory Książnicy Cieszyńskiej liczą ok. 200 tys. woluminów dzieł drukowanych, w tym 17,5 tys. starych druków (53 inkunabuły), a ponadto ok. 18 tys. jednostek ewidencyjnych rękopisów. Ich najcenniejszą częścią jest księgozbiór szersznikowski.(PAP)
autor: Marek Szafrański
szf/ ozk/
