Wystawa „Rara avis Tessinensis” w Książnicy Cieszyńskiej
Ok. 30 najcenniejszych zabytków kultury piśmienniczej Śląska Cieszyńskiego, które ukazały się od pierwszej połowy XV w. aż po lata 1918-1920, zobaczyć można na otwartej w sobotę w Książnicy Cieszyńskiej ekspozycji „Rara avis Tessinensis”.
„To dzieła, które wyszły spod pióra najwybitniejszych synów tej ziemi. Ich pojawienie się zapowiadało nadejście przełomowych wydarzeń lub zjawisk w dziejach regionu. To też dzieła ucieleśniające najbardziej specyficzne cechy kultury cieszyńskiej. (…) Wystawa stwarza jedyną w swoim rodzaju sposobność, by w jednym miejscu ujrzeć najcenniejsze - przechowywane w Książnicy - zabytki kultury piśmienniczej Śląska Cieszyńskiego” – wskazał pracownik Książnicy Wojciech Święs, który wraz z Jolantą Sztuchlik przygotował ekspozycję.
Starodruk z prywatnej biblioteki polskiego króla - po konserwacji
Wystawa obejmuje kilka części. Pierwszą stanowią „Fundamenty”. Prezentuje najstarsze zabytki cieszyńskiego piśmiennictwa, m.in. słynni „Prorocy Cieszyńscy” z lat 1418–1439, miniaturowy modlitewnik księżnej Elżbiety Lukrecji z XV w. oraz pozostałości po bibliotece klasztoru braci dominikanów w Cieszynie.
Drugi dział – „Księstwo Cieszyńskie” – ukazuje dzieła związane z dynastią panujących książąt: pierwszą drukowaną kronikę księstwa z 1588 r., czy dedykację dla księcia Adama Wacława z 1605 r., ale również kilka obiektów stanowiących spuściznę po lokalnej szlachcie.
Trzecia część dotyczy reformacji i kontrreformacji. To wybrane obiekty związane dorobkiem i biografią Jerzego Trzanowskiego, powstaniem ewangelickiego kościoła Jezusowego w Cieszynie oraz kontrreformacyjną misją o. Leopolda Tempesa. „Nie mogło tu zabraknąć m.in. najstarszej polskiej książki cieszyńskiej: +Wierność, Bogu i cesarzowi, czasu powietrza morowego należąca+ pióra pierwszego cieszyńskiego pastora (…) Jana Muthmanna z 1716 r.” – dodał Wojciech Święs.
Kolejna część – „Plebejska kultura” - skoncentrowała się na przełomie XVIII i XIX w. i przedstawia materiały obrazujące wysoki poziom rozwoju kulturalnego ówczesnego cieszyńskiego włościaństwa. Są to m.in. jeden ze znaków własnościowych, którymi gromadzone przez siebie książki opatrywał furman z Cisownicy Jura Gajdzica, właściciel pierwszego na ziemiach polskich chłopskiego ekslibrisu. Zobaczyć można też pierwszy cieszyński słowniczek gwarowy spisany przez ks. Leopolda Jana Szersznika.
100 lat temu powołano Radę Narodową Księstwa Cieszyńskiego
W dziale „Samoświadomość” pokazane zostały obiekty związane z rozwojem polskiego ruchu narodowego i rodzeniem się polskiej świadomości narodowej wśród mieszkańców regionu. Wojciech Święs poinformował, że zobaczyć można m.in. materiały związane z najstarszymi polskimi organizacjami, pierwsze lokalne czasopisma i rękopiśmienne pamiętniki budzicieli polskości – Pawła Stalmacha i Andrzeja Kotuli.
Zwieńczeniu długoletniego procesu formowania się nowoczesnego polskiego narodu na Śląsku Cieszyńskim poświęcony jest dział „Polski my naród”, gdzie obejrzeć można księgi protokołów posiedzeń plenarnych Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego z lat 1918–1920.
Wystawę w Książnicy zobaczyć będzie można do 1 lutego przyszłego roku.
Sobotnim wernisażem Książnica upamiętniła 25-lecie działalności.
Książnica obejmuje opieką kilka bezcennych zabytkowych kolekcji książkowych, które powstały w okresie od XVIII do XX w. Obecnie jej zbiory liczą już ponad 200 tys. jednostek, w tym 17,5 tys. starych druków (53 inkunabuły), a ponadto ok. 18 tys. jednostek ewidencyjnych rękopisów. Najcenniejszą częścią jest księgozbiór ks. Leopolda Szersznika. W marcu 2001 r. Książnica wpisana została przez ministra kultury na listę polskich bibliotek naukowych. (PAP)
autor: Marek Szafrański
szf/ wj/
