„Unia Lubelska” - obraz Jana Matejki. Źródło: Wikimedia Commons
Historię relacji polsko-litewskich od końca XIV wieku do czasu zawarcia Unii Lubelskiej w 1569 roku przypomina edukacyjna wystawa plenerowa, którą otwarto w piątek w centrum Lublina.
„Naszą intencją było pokazanie długiego procesu, którego zwieńczeniem było zawarcie w Lublinie unii” - powiedział autor koncepcji wystawy dr Marcin Gapski z Muzeum Lubelskiego w Lublinie.
Otwarciu wystawy towarzyszył barwny korowód, przypominający wjazd posłów na sejm unijny do Lublina w grudniu 1568 roku. Król Zygmunt August przyjechał do Lublina już na Boże Narodzenie 1568 r. Obrady sejmu rozpoczęły się w styczniu i trwały przez pół roku.
„Obrady były bardzo burzliwe, m.in w marcu delegacja litewska chciała je zerwać, wyjechała pod przewodnictwem Mikołaja Radziwiłła Rudego, ale król wykazał się wielkim wyczuciem politycznym i udało mu się uratować obrady i zakończyć je podpisaniem porozumienia” – powiedział Gapski.
Wystawa pt. „1569–2019. 450-lecie unii lubelskiej. Historia, pamięć, tradycja” składa się z 14 plansz, na których oprócz samego aktu unii przywołane są osoby, wydarzenia, które wpłynęły na stosunki polsko-litewskie i doprowadziły do zawarcia Unii Lubelskiej.
Przypomniane są m.in. pojawienie się dynastii Andegawenów na terenach polskich, poprzednie umowy polsko-litewskie, okres tzw. złotego wieku XVI, postać króla Zygmunta Augusta. Opisana jest też struktura Rzeczpospolitej Obojga Narodów, zasady działania i funkcjonowania senatu, sejmu, sejmików. Osobne plansze poświęcone są roli i rozwojowi Lublina w tamtym okresie, a także obrazowi Jana Matejki „Unia lubelska”.
Wystawę - usytuowaną przed Pałacem Lubomirskich na Placu Litewskim w centrum miasta - można oglądać do końca lutego. Potem ma być ona prezentowana w innych miastach m.in. w Warszawie, Krakowie i Sandomierzu. Drugi egzemplarz wystawy będzie stale pokazywany przed Muzeum Lubelskim.
Unia Lubelska, zawarta w Lublinie 1 lipca 1569 r., połączyła Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie w jedno państwo nazywane potem w historiografii Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Unia przewidywała, że państwo będzie mieć jednego władcę wybieranego wspólnie w wolnej elekcji i wspólny Sejm. Ponadto oba kraje zobowiązały się do wspólnej polityki obronnej i zagranicznej, wspólna też była waluta.
Zachowano odrębne języki urzędowe, skarb i sądownictwo. Oba kraje miały też swoje odrębne wojsko, urzędy centralne oraz tytuły i dostojeństwa, choć z takim samym zakresem kompetencji. O trwałości unii stanowiły m.in. tolerancja narodowościowa i wyznaniowa. Mimo różnych trudności Unia Lubelska przetrwała do XVIII wieku, do uchwalenia Konstytucji 3 maja, która wprowadzała jednolite państwo. Potem nastąpiły rozbiory Polski.(PAP)
autorka: Renata Chrzanowska
ren/ pat/
