Ok. 120 eksponatów będzie można oglądać na wystawie „Obozy jenieckie Teschen w latach II wojny światowej” w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu. Eksponatów użyczyło m.in. Australian War Memorial.
Wystawa, której wernisaż odbędzie się w najbliższą środę, poświęcona jest obozom jenieckim, jakie w czasie II wojny światowej znajdowały się w Lamsdorf (Łambinowice) i Teschen (Czeski Cieszyn) - na terenie VIII Okręgu Wojskowego.
Eksponaty pochodzą głównie ze zbiorów Centralnego Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu, Muzeum Tesinska w Czeskim Cieszynie i Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Pokazane będą też unikatowe pamiątki ze zbiorów prywatnych. Wizerunków fotografii użyczyły instytucje Australian War Memorial oraz Vojensky historicki archiv w Pradze, jak również osoby prywatne.
"Wystawa pozwala na odkrycie powiązań i zależności o charakterze administracyjnym, jakie połączyły w latach wojny obydwa miejsca. Na tle historii powszechnej pokazuje również zawiłości historii lokalnej - komanda pracy utworzone w powiecie bytomskim/bytomsko-tarnogórskim, a podlegające administracyjnie stalagom Lamsdorf lub Teschen" - powiedziała PAP Joanna Lusek z Muzeum Górnośląskiego.
Dodała, że dzięki wystawie zwiedzający będą mogli przyjrzeć się obozowej egzystencji jeńców. Pokazanych zostanie ok. 120 pamiątek, w tym m.in. nieśmiertelniki, obozowe karty personalne z informacjami o osadzonych czy fotografie wykonywane na potrzeby ewidencjonowania przybyłych do obozu. "Prawdziwym unikatem będzie karta z dedykacją porucznika Jakowa Dżugaszwilego (syna Józefa Stalina) dla kapitana Andrzeja Mystkowskiego (1942), pochodząca ze zbiorów prywatnych" - dodała Lusek.
Poza tym zostaną pokazane przedmioty codziennego użytku - manierki i menażki, niezbędniki żołnierskie (sztućce). Zaprezentowane zostaną też przykłady rękodzieła obozowego, w tym przedmioty z drewna inkrustowanego słomą, wykonane m.in. przez jeńców radzieckich, które, jak mówiła Lusek, jeńcy wykonywali w czasie wolnym i wymieniali na inne produkty, "najczęściej na dodatkową porcję chleba".
"Będą też przykłady korespondencji jenieckiej - listy i kartki pocztowe pisane na specjalnych formularzach, które podlegały cenzurze. Niezwykle cenne są przykłady poczty wewnątrzobozowej, tzw. korespondencji +przez druty+ powstańców warszawskich. Na wystawie znajdą się dwa listy Alicji Tuszyńskiej, osadzonej w Stalagu 344 Lamsdorf" - powiedziała Lusek. Tzw. korespondencja przez druty polegała na tym, że jeńcy przebywający w oddzielonych drutem kolczastym sektorach obozów na skrawkach papieru pisali do siebie wiadomości, które po zawinięciu w kamień przerzucali przez ogrodzenie.
W obozach, pomimo ekstremalnych warunków, rozwijało się życie kulturalne i sportowe. Prowadzono biblioteki. Na wystawie można będzie zobaczyć egzemplarze książek poddanych, ze względu na treść, wnikliwej cenzurze obozowej oraz odręcznie spisaną kartkę z informacją o konfiskacie książki "Antologia 120 poetów: wiersze na obchody i uroczystości" (Łódź 1938 r.).
Na ekspozycji będzie można obejrzeć również walutę obozową tzw. lagermarki. Zaaranżowana została ponadto izba chorych. Wśród eksponatów znalazły się również mundury, buty, koce, zydle.
W latach II wojny światowej, jak mówiła Lusek, dla internowanych żołnierzy armii pokonanych przygotowano dwa rodzaje obozów: oflagi – dla oficerów i stalagi - dla podoficerów i szeregowców. W tych drugich jeńcy byli zmuszeni do świadczenia pracy przymusowej. Zaledwie 20-30 proc. osadzonych przebywało w obozach macierzystych. Pozostali w grupach przenoszeni byli do komand pracy, które zasilały grono pracowników niemal wszystkich gałęzi gospodarki III Rzeszy.
Trudna historia i pamięć o tych miejscach stały się podstawą dla stworzenia czesko-polskiego projektu, któremu przyświeca "idea zachowania czasu, miejsc i tysięcy ludzkich dramatów od zapomnienia". "Koncentruje naszą uwagę nie tylko na dramatycznych wydarzeniach 1945 roku określanych mianem tragedii górnośląskiej, ale każe pochylić się również nad wieloma interesującymi aspektami drugiej wojny światowej, które do tej pory rzadziej były akcentowane" - poinformowało bytomskie muzeum.
W latach II wojny światowej w obozach jenieckich na terenie III Rzeszy i terenach przez nią okupowanych w niewoli znalazło się ok. 8 mln żołnierzy pokonanych armii.
Wernisaż wystawy odbędzie się w środę. Otwarta będzie do 17 kwietnia.
Wystawa realizowana jest w ramach czesko-polskiego projektu naukowego "Vojenske zajatacke tabory Teschen behem 2. Svetove valky/Obozy jenieckie Teschen w latach II wojny światowej" dofinansowanego ze środków Czesko-Polskiego Forum przy Ministerstwie Spraw Zagranicznych Republiki Czeskiej. (PAP)
ktp/ pz/
