Kolekcja monet, zabytków i pamiątek żołnierzy 2 Korpusu przekazana Muzeum Narodowemu w Krakowie. Fot. PAP/J. Bednarczyk
Starożytne i średniowieczne monety, zabytki archeologiczne oraz pamiątki zebrane na Bliskim Wschodzie podczas II wojny światowej przez żołnierzy 2 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych oglądać można na wystawie w Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym w Łodzi. Zbiory po ponad 70 latach trafiły z Jerozolimy do Polski.
Skarby żołnierzy 2 Korpusu, w tym ponad 12 tys. monet i prawie 1000 zabytków, po ponad 70 latach przechowywania ich w Jerozolimie, w tym roku trafiły do Polski. Łódzka ekspozycja jest unikatowa, ponieważ prezentuje po raz pierwszy część kolekcji jeszcze przed konserwacją zabytków. Można je więc zobaczyć w takim stanie, w jakim znalezione zostały przez żołnierzy w pustynnej ziemi Palestyny, Iraku czy Iranu. "Drugiej takiej wystawy już nie będzie” - opowiadał PAP jej autor prof. Mariusz Mielczarek z Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
Ten wyjątkowy zbiór monet i zabytków archeologicznych to zasługa polskich żołnierzy z utworzonego w 1943 r. na Bliskim Wschodzie 2 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych, którzy z "pustynnego pyłu" podnosili nawet najmniejsze fragmenty ceramiki i każdą monetę.
"Jest to zasługa żołnierzy polskich, którzy postanowili zgodnie z panującą tradycją, namówieni przez kilku już doświadczonych ludzi w kolekcjonowaniu, znających wartość zabytków, których w polskich muzeach brakowało, do zbierania monet, zabytków starożytności, które potem miały być przekazane do muzeów w Polsce” - mówił prof. Mielczarek. Nie wiadomo dokładnie, ilu żołnierzy zbierało zabytki, ale w ocenie prof. Mielczarka, wielkość zbioru świadczy, że mogło być ich nawet kilka tysięcy.
Skarby żołnierzy 2 Korpusu, w tym ponad 12 tys. monet i prawie 1000 zabytków, po ponad 70 latach przechowywania ich w Jerozolimie, w tym roku trafiły do Polski. Łódzka ekspozycja jest unikatowa, ponieważ prezentuje po raz pierwszy część kolekcji jeszcze przed konserwacją zabytków. Można je więc zobaczyć w takim stanie, w jakim znalezione zostały przez żołnierzy w pustynnej ziemi Palestyny, Iraku czy Iranu. "Drugiej takiej wystawy już nie będzie” - opowiadał PAP jej autor prof. Mariusz Mielczarek.
W 1948 r. do Muzeum Archeologicznego w Krakowie trafiła część egipskich zbiorów żołnierzy, którymi opiekował się podporucznik Jarosław Sagan. Łódzkie muzeum wzbogaciło się zaś o zbiór monet zbieranych w Palestynie przez Antoniego Kleina z 2 Korpusu.
Wyjątkowy zbiór, prezentowany obecnie w łódzkim muzeum, przez ponad 70 lat pozostawał w Jerozolimie. "Jeśli patrzeć na zbiory numizmatyczne to zdecydowana większość monet znaleziona została na terenie Palestyny. Struktura tego zbioru, to jest ponad 12 tys. monet, dokładnie oddaje obieg monetarny na terenie Palestyny – od okresu hellenistycznego, a może nawet nieco wcześniejszego, po czasy późnego średniowiecza i czasy nowożytne, łącznie z monetami imperium osmańskiego" - dodał naukowiec. W zbiorach są też pojedyncze zabytki, które wskazują, że znalezione zostały w Iraku czy w Iranie.
Wśród prezentowanych na wystawie skarbów są m.in. monety sułtanów z dynastii Mameluków, monety islamskie, monety bite w egipskiej Aleksandrii czy rzymskich prokuratorów Judei – od panowania Augusta po rządy Nerona.
W ocenie prof. Mielczarka, jeśli chodzi o monety antyczne jest to kolekcja, który bardzo wzbogaci polskie zbiory. Zaś arabistka z Krakowa, która oglądała monety arabskie uznała, że jest to jeden z najciekawszych zbiorów przynajmniej w Polsce, jeśli nie na większym obszarze - dodał.
Prezentowane na wystawie zabytki archeologiczne są bardzo różne - dominują gliniane lampki, oprócz tego jest spora liczba przedmiotów z brązu m.in. groty strzał, ozdoby, a także kilka figurek egipskich i terakot grecko-rzymskich. Wśród najciekawszych eksponatów są grecki lekyt datowany na V-IV w. p.n.e. oraz unikatowy zbiór kamiennych odważników hebrajskich datowanych na czas od VIII po VI w. p.n.e.
Wystawie towarzyszy pokaz oryginalnych filmów dokumentujących działania i historię 2 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych.
Część prezentowanych zbiorów po II wojnie była przechowywana w podziemnym przejściu między III i IV stacją Drogi Krzyżowej w Jerozolimie. O kolekcję troszczył się ks. Stefan Jabłonowski-Pietruszka, który uzupełniał ją poprzez zakupy monet i zabytków oraz Siostry Elżbietanki z Domu Polskiego w Jerozolimie.
W latach 50. ks. Jabłonowski-Pietruszka, pierwszy rektor Polskiej Misji Katolickiej w Ziemi Świętej, w pomieszczeniach III stacji Drogi Krzyżowej stworzył Muzeum Polskie, określane mianem archeologiczno-biblijnego i część tych zbiorów można było tam zobaczyć. „Ale tak naprawdę to nie było światu znane” - ocenił badacz.
W 2015 r. zabytki przekazane zostały do Ambasady RP w Tel Awiwie; były zapakowane m.in. w oryginalne papierowe i metalowe pudełka po papierosach z lat. 40. Na początku tego roku, dzięki zabiegom dyplomatów z polskiej ambasady oraz pracowników Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i za zgodą Służby Starożytności Izraela, zbiór trafił do Muzeum Narodowego w Krakowie.
Ale zanim zabytki i monety poddane zostaną konserwacji, część z nich pokazywana jest po raz pierwszy w Polsce na wystawie w Łodzi. "Pokazujemy tu zabytki w takim stanie w jakim dotarły do Polski. Zdecydowana większość z nich jest brudna, nieoczyszczona, niezakonserwowana. Na następnych wystawach już to będzie po konserwacji i nikt nie będzie mógł, poza zdjęciami, zobaczyć jak to wyglądało w rzeczywistości. I to jest chyba też kolejna atrakcja tej wystawy” - podkreślił prof. Mielczarek.
Skarby żołnierzy 2 Korpusu można oglądać w Łodzi do połowy września. (PAP)
szu/ ksk/
