700 prac liczy radomska kolekcja sztuki nieprofesjonalnej, którą od lat 70. XX w. gromadzi Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu. W piątek odbyła się promocja katalogu „Poza kanonem. Sztuka bez dyplomu”, w którym prezentowanych jest 200 prac namalowanych przez 50 twórców.
Część z prac zaprezentowano na wystawie, którą do końca roku można oglądać w Muzeum im. Jacka Malczewskiego.
Radomska kolekcja sztuki nieprofesjonalnej jest uznawana za jedną z ciekawszych i bardziej znaczących w Polsce. "Obecnie liczy około 700 eksponatów, głównie z zakresu malarstwa i rysunku, ale także - rzeźby i ceramiki" – poinformowała podczas piątkowej konferencji prasowej jedna z autorek katalogu Agnieszka Kozdęba.
W dostępnej od piątku publikacji zaprezentowano 200 prac 50 twórców z zakresu sztuki nieprofesjonalnej, czyli - jak podkreśliła Kozdęba – "sztuki innej niż ta rozumiana klasycznie, sztuki intuicyjnej, wypływającej z wewnętrznych potrzeb". "Przedstawieni artyści pochodzą z różnych środowisk, mają różne wykształcenie, w różnym momencie swego życia i z różnych przyczyn zaczynali tworzyć, ale wszystkich ich łączy pasja tworzenia" – powiedziała Kozdęba.
Zdaniem recenzentki publikacji Alicji Mironiuk Nikolskiej, sztuka nieprofesjonalna cieszy się coraz większą popularnością wśród kolekcjonerów zarówno w Polsce, jak i za granicą. "Taki katalog z pewnością będzie pozycją obowiązkową dla miłośników tego rodzaju twórczości" – podkreśliła.
W katalogu zaprezentowano m.in. twórczość Marianny Wiśnios (1909-96), artystki nieprofesjonalnej, której talent odkryła nauczycielka jej syna. Wiśnios przenosiła na papier swoje modlitwy, zapamiętane legendy, przyśpiewki, żywoty świętych i różnorodne motywy chrześcijańskie.
Publikacja utrwala też przykłady twórczości Katarzyny Gawłowej (1896-1982), która uzdolnienia plastyczne przejawiała od najmłodszych lat, zamalowując ściany, sufity, drzwi, piec w swoim wiejskim domostwie. Odkryto ją, gdy miała 77 lat. Zaczęła wówczas malować na dykcie i papierze.
Katalog prezentuje też prace innych utalentowanych, wykształconych i czynnych zawodowo kobiet. "Malarstwo stało się dla nich życiową pasją, a niejednokrotnie było odpowiedzią na jakieś wydarzenie, które zmieniło ich życie" - podkreśliła druga z autorek katalogu Ilona Pulnar–Ferdjani. Są to prace m.in. Władysławy Iwańskiej (1927-2005), Haliny Walickiej(1901-1980) czy Krystyny Szefler-Tukwy (ur. 1953).
W publikacji pokazano także malarstwo prymitywistów, osób niewykształconych, analfabetów, niepełnosprawnych intelektualnie, wyeliminowanych społecznie. Są wśród nich akwarele i rysunki Nikifora Krynickiego (1895-1968), jednego z najsłynniejszych polskich prymitywistów.
Inną grupą prezentowanych prac to twórczość osób dotkniętych chorobą psychiczną, dla których sztuka stała się formą ucieczki, ukojenia w chorobie, ale odgrywała też ważną rolę w procesie terapii. Są to obrazy m.in. Edmunda Monsiela (1897-1962). Artysta ten tworzył w tajemnicy - po jego śmierci znaleziono ponad 500 prac i na podstawie charakterystycznych motywów zdiagnozowano u niego schizofrenię.
W katalogu znalazły się także prace tzw. śląskich wizjonerów, zafascynowanych okultyzmem: Teofila Ociepki (1891-1978) i Erwina Sówki (ur.1936), czy też Ludwika Holesza (1921-1999), górnika zafascynowanego epoką karbonu.
Katalog "Poza kanonem. Sztuka bez dyplomu" powstał dzięki dofinansowaniu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z Funduszu Promocji Kultury oraz Samorządu Województwa Mazowieckiego. (PAP)
autor: Ilona Pecka
ilp/ agz/
